Onze reis naar
Nederland zit er weer op. Ontzettend genoten van de vele ontmoetingen met
vrienden en familie. Het is echt een voorrecht om je thuis op twee plaatsten te
mogen hebben. Iedereen heel veel dank die met ons meeleeft en op wat voor
manier verbonden met ons wil zijn.
Je ontkomt er niet aan
na twee jaar Kroatië dat er ook vice versa een kleine cultuurshock plaatsvindt.
In Nederland ben je er niet van bewust dat je Nederlander bent. Er lopen er
immers geloof ik nog 17 miljoen om je heen. Het is pas als je emigreert dat je
meer Nederlander wordt en minder Nederlander blijft. De mensen om je heen in
Kroatië hebben het altijd over “die Nederlander”. In Nederland ben ik gewoon
René (die naar Kroatië is gegaan).
Wie in Oostenrijk de
grens passeert met Slovenië krijgt een aangename mix van Balkan en Oostenrijkse
ordentelijkheid voorgeschoteld. Een korte tijd om te wennen in dit kleine
lieflijke land voor dat je de complete Balkanschok, genaamd Kroatië mag
ondergaan.
Wie zich in Kroatië
beperkt tot de prachtige en flitsende snelwegen naar de kust zal zich wanen als
de Russische Tsaar van weleer. Voor hem werden de arme dorpen gemaskeerd met
prachtige huizen van papier maché om op die wijze de ellende en armoede te
verbergen. Zo kan ook jouw Kroatië ervaring zijn. Niets geen ruige en robuuste
halve wilden maar een gewone West-Europese ervaring richting Istrië of Dalmatië
met de twee standaard highlights Plitvice en Dubrovnik.
Dit is niet het
Kroatië dat ik ken en ook niet het Kroatië waar ik van houdt. Kroatië is de
ongepolijste diamant van het nieuwe Europa; “ruig, robuust en rommelig”. Een
diamant die nog vele niet bewonderde kanten heeft. Een diamant die wat mij
betreft op vele plaatsen gewoon nog ongeslepen mag blijven. Als je hier door
het land rijdt heb je ook voortdurend de indruk dat nergens echt iets af is.
Met Minke van Inge
sprak ik een aantal keren over haar ervaringen van bijna 14 jaar wonen als
Nederlandse in Kroatië. Wie het Kroatische binnenland betreedt gaat in veel
opzichten ruim vijftig jaar terug in de tijd. Velen benoemen het als “armoede”
maar zo zou ik het niet willen betitelen. Misschien wat armoedig in sommige opzichten
maar het is maar precies welk referentiekader je wilt gebruiken. Is onze
westerse vooruitgang nu echt zoveel beter? Minke concludeerde dat de
achterstand van Kroatië uiteindelijk een grote voorsprong in de toekomst zal
betekenen. Waar vindt je een land met nog zoveel schone grond, zuivere lucht,
tienduizenden zuivere waterbronnen, oude dorpstradities en ongelooflijk veel
puur bos? En wellicht het allerbelangrijkste; geen stress en een ongelooflijke
gastvrijheid.
Wij maken (een beetje gechargeerd) in omgekeerde volgorde de cultuurschock mee op onze autoreis naar Nederland. Slovenië geeft je nog even de tijd om aan de overgang te wennen van druk, drukte en gejaagdheid. In Oostenrijk is het mooi, de landschappen en uitzichten zijn fascinerend. Maar ergens bekruipt mij het gevoel dat waar ik ook kijk het niet meer echt is, overal zie je het menselijk ingrijpen in de natuur. Veel van die natuur staat in het teken van vermaak en wintersport. Een intensief gebruikte natuur. Daarnaast de lelijke happen uit de bossen die voor pistes en bosbouw moesten wijken. De talloze plekken van graniet en- steenwinning verdienen ook niet de schoonheidsprijs. Het is er netjes en georganiseerd en vooral heel duur. Heel anders dan Kroatië.
Wij maken (een beetje gechargeerd) in omgekeerde volgorde de cultuurschock mee op onze autoreis naar Nederland. Slovenië geeft je nog even de tijd om aan de overgang te wennen van druk, drukte en gejaagdheid. In Oostenrijk is het mooi, de landschappen en uitzichten zijn fascinerend. Maar ergens bekruipt mij het gevoel dat waar ik ook kijk het niet meer echt is, overal zie je het menselijk ingrijpen in de natuur. Veel van die natuur staat in het teken van vermaak en wintersport. Een intensief gebruikte natuur. Daarnaast de lelijke happen uit de bossen die voor pistes en bosbouw moesten wijken. De talloze plekken van graniet en- steenwinning verdienen ook niet de schoonheidsprijs. Het is er netjes en georganiseerd en vooral heel duur. Heel anders dan Kroatië.
Misschien moet ik wel
gewoon niet willen vergelijken, want elk land heeft zijn charme en zijn mindere
kanten. Maar ik ontkom er op deze reis even niet aan. Ik zie hoe Duitsland
enorm veranderd is. Overal enorme oerlelijke velden met zonnepanelen. De
charmante dorpen van weleer zijn omgetoverd tot zonlicht vangers. Meer dan de
helft van alle daken bezitten deze panelen. Deze lelijkheid is echt shockerend.
Nergens in Duitsland heb ik ook nog een horizon mogen waarnemen zonder
windmolens. Petje af voor de Duitsers hoe ze hun land willen omschakelen naar
duurzame energie. Maar moet dat gepaard gaan met zoveel lelijkheid?
Nederland is helemaal
geordend, overgeorganiseerd en super netjes. Volgens mij zit er in de genen van
Nederland een voortdurende hang naar verandering en verbetering. Overuren voor
tom tom en google maps!
Dit is echt heel
anders in Kroatië. Hier stagneert bijna alles door de papiergekte binnen de
overheid, de maar aanhoudende crisis en meer dan de helft van alle huizen die
staat te verpauperen. Zoiets zou in Nederland ondenkbaar zijn. Veel mensen
zeiden mij dat het in Nederland ook niet zo goed gaat ‘met alle bezuinigingen
in de zorg’. In ieder geval is er “zorg” en zie ik in het straatbeeld een
behoorlijk hoog aantal mobiele bejaarden op hard rijdende scootmobielen vooral
genieten en leven. Een ander beeld dan de vele kromgebogen oude vrouwtjes die
tot ver in de tachtig nog aardappelvelden met de hand staan om te ploegen ter
grootte van een voetbalveld.
Het is vooral de
ruimte en de enorme overvloed aan natuur in Kroatië die het land zo
aantrekkelijk maken. ‘Natuur is er toch ook in West Europa zeggen mensen’.
Minke zei het volgende daarover; ‘die natuur is vermarkt, verparkt en
aangeharkt’.
Dat is ook mijn
indruk. Met onze ouders zouden wij, op de door mijn moeder zo geliefde Veluwe
een paar dagen doorbrengen. Het liep even anders door ziekte van mijn moeder
maar vijf dagen lang zaten we op een bungalowpark in Hoenderloo. We hadden ineens na lange tijd weer buren vijf meter bij ons vandaan. Tegenover het
vakantiepark begon een natuurgebied. Drie grote infopanelen gaven aan wat er
allemaal wel en niet mag in dat gebied. Om de vijftig meter stond er wel weer
een bordje hoe kwetsbaar het gebied was en dat het vooral niet betreden mocht
worden. Even verderop een info bord over de “herinrichting” (ook heerlijk
Nederlands begrip) van dit gebied. Er zouden meer afvalbakken komen, een
kinderspeelweide, een hondenuitlaat terrein, een onderwijs route en het laatste
ben ik vergeten. Dat alles op een natuurgebied van een paar hectare. Een beetje
te veel van het goede denk ik zo.
In Zeeuws Vlaanderen
wordt volop nieuwe natuur gemaakt. Eerst twee meter poldergrond afgraven die zo
vervuild is geraakt met pesticiden en kunstmest en dan vervolgend prikkeldraad
er om heen zodat je van een afstand naar de zeldzame vogels mag turen. Is dat
natuurbeleving? Is dat “nieuwe” natuur of gewoon een ander begrip voor een
park?
Een positief iets is
in ieder geval dat waar je weinig van hebt je daar zuiniger mee omgaat. En dat
gebeurt gelukkig in Nederland, dat is ook anders geweest. In Kroatië is dat
milieubewustzijn er nog lang niet. We hebben een aantal prachtige, schone
nationale parken die bij de top van Europa horen. Maar van mij mag zeker de
helft van Kroatië morgen tot nationaal park uitgeroepen worden. Zo mooi en
indrukwekkend is en blijf die natuur voor mij. Dumpplaatsen van afval en
bouwafval vindt je helaas op heel veel plaatsen in Kroatië. Het is een lelijk
en vies gezicht. Onlangs was ik er nog getuige van hoe op nog geen twee
kilometer afstand van mijn huis een hele lading afval zo het ravijn werd
ingekieperd. Toen ik de man er op aansprak was hij zich van geen kwaad bewust.
Toch moet ik ook hier
weer een kanttekening plaatsen. Ook al lijkt Nederland op het eerste gezicht
wel redelijk schoon; het water, de lucht en vooral de bodem zijn enorm
vervuild. Wij logeerden op een leuk adresje in Gouderak langs de Hollandse
IJssel. Op een steenworp afstand van de boerderij was men bezig met het
schoonmaken van een dumpplek van chemisch afval. Zo’n 40 jaar geleden daar
gedumpt door de chemie uit Europoort. Een lastige, dure en lange klus.
Ook al zal het in Kroatië
ook nog wel tientallen jaren duren voor alle dumpplaatsen van huisvuil en
bouwafval opgeruimd zijn, die klus is toch relatief makkelijker op te lossen
dan bodemvervuiling.
Wat mij ook opviel in
de supermarkten in Nederland was de enorme hype op het gebied van
biologisch en
het “beter leven” keurmerk (lees; iets minder beroerd leven!). Dierenwelzijn
lijkt goed te verkopen. Toen ik nog in Hengstdijk woonde was die polder een
groot slagveld van dierenleed en ik denk dat dat nog niet veranderd is. Talloze
grote stallen met kippen, kalveren en varkens die nooit het daglicht zien. Ja,
één keer als de van de stal naar de vrachthaven lopen op hun doorgezakte poten
van de beton roosters, op weg naar het slachthuis.
In Kroatië gaat het er
in de dorpen niet altijd zo zachtzinnig aan toe met de dieren. Ik schreef al
eerder over de kettinghonden. Maar kippen, koeien, schapen en varkens… ze
hebben toch allemaal een goed leven hier. De kippen lopen hier overal los en de
varkentjes worden goed verzorgd voordat in november hun einde daar is. Is dat
erg? Ik hoor en zie het liever niet dat mes op de keel en dat gekrijs. Maar ik
ben wel van mening dat wie zo nodig een paar keer per week vlees wil eten ook
de verantwoording maar eens moet nemen om voor zo’n dier te zorgen en het dan
ook uiteindelijk te slachten. Misschien ga je dan anders tegen zo vrolijk
verpakt “beter leven” stukje vlees aankijken.
Waarom moeten we zo
nodig in die verschrikkelijke consumptie economie van vermaak en koopdrift mee
naar Amerikaans voorbeeld? In Kroatië is de consumptie maatschappij er nu acht
jaar. Acht jaar grote supermarkten aan de randen van de steden. Maar enkele
grote jongens hebben zich al weer teruggetrokken. Niet alleen door de crisis me
dunkt. Dit is toch gewoon Balkan waar de zelfvoorziening nog steeds de mooiste en
beste manier van leven is. Een manier van leven waar ik zelf ook voor ga.
Als kind logeerde ik
heel graag bij mijn oom en tante in de mooie stad Zutphen. Om mijn vrouw te
overtuigen hoe mooi en gezellig Nederland is brachten we een bezoek aan
Zutphen. Het is er nog steeds ontzettend mooi en oergezellig. Maar wat mij
tevens opviel was dat er zo ontzettend veel winkeltjes waren met allerlei
vreemde concepten op therapeutisch gebied. Bij de één kon je leren “earthen”. Voor een hoog bedrag je stress inleveren door
met je handen lekker in een bak aarde weer te aarden. (ik zou zeggen ga gewoon
lekker tuinieren, ontspant heerlijk). Bij een ander kon je voor 3,95 euro een
hele speciale thee krijgen. Toen ik naar de ingrediënten keek zag ik dat het
gewoon een kruid was dat bij mij in de tuin in overvloed groeit.
Ja ook aan de stress
wordt heerlijk verdient. Met straks de grote exodus in juli en augustus om onze
batterij weer op te laden.
Een dorps Kroaat komt
daar helemaal niet aan toe. Die werkt zich de blubbers in zijn wijngaard, zijn
tuin, hij hakt zijn hout voor de winter en zorgt voor zijn dieren. Maar hij
hoeft geen stress thee te drinken of met zijn handen in een bak aarde te
zitten. Tevreden zit hij aan het einde van de dag op zijn stoepje te genieten
van de zelfgemaakte wijn en zijn eigengemaakte worst.
Armoedig, terug in de
tijd? Nee ik denk dat deze achterstand wel eens de grote voorsprong voor de
toekomst kan zijn. Als de pleuris om wat voor reden in Amerika of Europa
uitbreekt zullen we er in Kroatië weinig van merken. We kunnen gewoon verder
met het leven van alledag. Want werken is niet alleen een carrière. Het is
vooral ook gewoon in je eigen levensbehoefte kunnen voorzien.
Dat is ook vaak het antwoord dat ik geef op de meest gestelde vraag ook afgelopen keer weer in Nederland; 'waar leef je dan van'. We zijn zo gewoon geraakt ons leven in tijd en geld uit te drukken. Ik heb geen full time job meer. Maar zoveel hebben we niet nodig als je heel dankbaar gebruik maakt en samenwerkt met die prachtige natuur. Leert worstelen met de seizoenen en de tijden en maanden
gaat koppelen aan het fruit dat rijp is. (we zitten nu in de kersentijd)
Vele groetjes, René
Geen opmerkingen:
Een reactie posten