Nieuwsbrief Helga, René en Dieter - winter 2015

 
Gorniki Vivodinski, 10 december 2015.

Beste vrienden, familie en belangstellenden,

Tijd om weer eens een update te geven over ons leven. Met dankbaarheid terugblikken en met veel vertrouwen en optimisme een beetje vooruitkijken.

Het is vooral erg lang geleden dat we op deze blog iets schreven. We hebben een lange, mooie zomer achter de rug. Alles groeit zeker twee keer zo snel in Kroatië dus het werken in de tuinen en op ons land nam heel veel tijd in beslag.

We hebben het prima naar ons zin in het kleine dorpje Gorniki Vivodinski. Het huis heeft een prachtige ligging. We kijken uit over de wijnvelden en uitgestrekte bossen. Onder het huis is onze eigen waterbron en op het dak hebben we warmtepanelen die ons voorzien van warm water. Onze trots is wel het ouderwetse kookfornuis dat ons voorziet van warmte. We koken en bakken er mee en de cv is er ook op aangesloten. Het leven vlakbij en in de natuur bevalt ons erg goed. In september hebben we opnieuw zo'n honderd bomen kunnen planten op ons land. De helft ins nu beplant en het is afwachten wat het gaat worden. In het voorjaar gaan we de andere helft beplanten met een speciale Chinese boom die ook weer aangroeit als die gezaagd wordt. Op die wijze kunnen we onze houtvoorraad telkens weer aanvullen. Ook onze twee kassen zijn inmiddels neergezet en doen het goed op wat stormschade na. We planten vooral veel broccoli die we ook weer aan de ouderen kunnen uitdelen.

Dieter is een ontzettend blij en vrolijk mannetje. Hij helpt zijn vader erg graag in de tuin. Hij begint steeds meer te praten. Eén keer per week gaat hij naar een Kroatische oppas om zo ook zijn tweede taal te leren. Voor het slapen gaan is het voorlezen of ravotten, dansen en samen zingen.
René vond begin december een puppie hond in het bos. Dieter heeft dus nu ook een eigen hond waar hij samen met ons voor zorgt. Hij is er erg blij mee.Dora is haar naam.
In het dorp zijn er gelukkig ook genoeg kinderen die met hem komen spelen.

Helga brengt veel tijd met Dieter door. Ze zorgt voor het huishouden,  doet vertaalopdrachten en regelt de nodige zaken voor René. In het dorp bezoekt zij ook een ouder echtpaar die ze helpt in de huishouding en wat gezelschap houdt. Helga heeft zich ook toegelegd op het conserveren en wekken van alle producten uit de tuin en de boomgaard.

René gaat regelmatig op pad om de meest arme en verlaten arme ouderen op te zoeken met een klein team van vrijwilligers. Begin van dit jaar gaf hij een interview voor de lokale tv in Karlovac. U kunt dit interview hier terugzien. (vanaf de zevende minuut)

Er is ook een filmploeg geweest die het werk van onze stichting in Kroatië heeft gefilmd. Dit filmpje kunt u hier terug zien.

We noemen enkele mooie hoogtepunten: 

* De start van onze postkaartenlijn die continentaal Kroatië promoot. In zo'n tien hotels worden deze nu verkocht en we hebben ook een eigen souvenir winkel kunnen realiseren in Slunj. Dit is een prachtig project geworden waarbij een van onze vrijwilligsters voor het eerst in haar leven werkervaring op kon doen. (zie hier voor het resultaat.

* De verdere ontwikkeling van het dorpstoerisme in de nabije omgeving van ons dorp. Via de Heinekenbrouwerij kregen we ruim 7000 euro subsidie voor de start en aanleg van wandelroutes. René gaat samen met streekverkenner Jurgen Hillaert aan de slag om een toeristenkrant voor de regio in elkaar te zetten.

* De mooie contacten met de gemeente Ozalj waar ons ons dorp onderdeel van uitmaakt. Het is een groot voorrecht om regelmatig contact en overleg met de burgemeester te hebben.

* De bijzondere contacten in het buitenland. De twee bezoeken aan de zigeuner nederzettingen in Belgrado (Servië). René maakte ook huwelijksreportages in Nederland en Ierland en bezocht in november de Verenigde Staten om zijn fotowerk te kunnen promoten.

* De goede contacten met de Nederlandse ambassade. De ambassadrice is mee geweest samen met haar man op een bezoekronde naar Glina. Een van de meest arme en achtergebleven gebieden in Kroatië.

* De leuke en vriendschappelijke bezoeken die we kregen uit Nederland. Velen namen spullen mee die we weer uit konden delen aan de ouderen. Heel veel dank hiervoor.

* De vele mooie contacten en vriendschappen in Kroatië zelf. We leerden de familie Scheltus kennen die net als ons in Kroatië een leven van zelfvoorziening leiden in de natuur. Hun kennis en liefde voor de natuur is enorm en we trekken regelmatig met elkaar op.

* René kreeg zes publicaties op de scheurkalender van National Geographic voor 2016.

* Op 28 november opende René zijn eerste expositie in hartje Zagreb. Dit waren 22 indringende portretten van de ouderen die door ons bezocht worden.

Om naar uit te kijken: 

* De viering van het orthodoxe kerstfeest op 7 januari 2016. We gaan dit samen met een aantal eenzame ouderen doen die nooit verder komen dan hun eigen dorp. In een lokaal restaurant gaan we gezellig eten en feest vieren.

* Het in gebruik nemen van onze droog machine op zonne-energie om zoveel mogelijk van het fruit en ook sommige groentes te drogen. Onder de naam "Pure Croatia" gaan we de producten kleinschalig op de markt brengen.

* Verder werken aan ons dorps toerisme project door de bouw van ecologische accommodaties.

* Twee exposities in 2016: In juni in Zagreb over het dorpsleven in Kroatië. In oktober in de buurt van Dresden met landschapsfoto's van het natuurpark Zumberak.

* Verschijning van het eerste fotoboek met tekst van René.

* Dieter gaat naar de volksdansgroep in Vivodina!

* In augustus zijn we vijf jaar getrouwd! Dit hopen we te vieren in Nederland.


De dankbaarheid en verwondering overheersen iedere dag. Natuurlijk zijn er ook wel eens wat tegenvallers. De crisis en de uitzichtloosheid doen veel met het moreel van de mensen. Maar we hopen met onze aanwezigheid op de meest donkere plaatsen telkens weer licht en leven te brengen.

Groot was het verlies van een lieve vriendin hier in Kroatië die stierf aan een vreselijke vorm van kanker. Ze mocht slechts 26 jaar worden. Ook de moeder van René kreeg kanker en moest operaties ondergaan. Op dat moment ben je dankbaar met ieder gesprek via skype of telefoon. Dat je ondanks de afstand verbonden kunt blijven. Met de moeder van René gaat het hele kleine stapjes vooruit.

Misschien lijkt het of de wereld in 2015 er niet beter op geworden is. Toch is er altijd meer goed nieuws dan slecht nieuws. Het is maar waar je je op wilt richten en waar je aan wilt denken. Er is zoveel kleine en grote schoonheid om ons heen. Blijf kijken in 2016 naar de bloemen in het veld, de vogels in de lucht. Neem tijd voor stilte en bezinning. Strek je uit naar hen die geen helper hebben en je ervaart...Het leven is mooi!

Voor onze foto website klik hier.

Het zal pas in 2017 zijn dat we echt de eerste gasten kunnen ontvangen in onze prachtige omgeving. Wilt u echter eens kennismaken met dit prachtige gebied? Neem contact met ons op. In september zoeken we altijd mensen voor de druivenoogst en er is vlakbij al een prachtig pension. Gezellig genieten in de wijngaarden met accordeon muziek en een picknick vanaf de motorkap? Dat moet je eens meemaken. Voor onder de 150 euro vlieg je al heen en terug naar Zagreb.

Ook dit voorjaar en zomer is René weer beschikbaar voor trouwreportages. Afstand is geen probleem en de prijzen zijn zeer schappelijk. Kent u iemand die gaat trouwen? Laat het ons weten.

Vele groetjes van René, Helga en Dieter! Hele fijne feestdagen en heel hartelijke dank voor uw vriendschap en betrokkenheid.

Vermarkt, verparkt en aangeharkt.

Onze reis naar Nederland zit er weer op. Ontzettend genoten van de vele ontmoetingen met vrienden en familie. Het is echt een voorrecht om je thuis op twee plaatsten te mogen hebben. Iedereen heel veel dank die met ons meeleeft en op wat voor manier verbonden met ons wil zijn.

Je ontkomt er niet aan na twee jaar Kroatië dat er ook vice versa een kleine cultuurshock plaatsvindt. In Nederland ben je er niet van bewust dat je Nederlander bent. Er lopen er immers geloof ik nog 17 miljoen om je heen. Het is pas als je emigreert dat je meer Nederlander wordt en minder Nederlander blijft. De mensen om je heen in Kroatië hebben het altijd over “die Nederlander”. In Nederland ben ik gewoon René (die naar Kroatië is gegaan).

Wie in Oostenrijk de grens passeert met Slovenië krijgt een aangename mix van Balkan en Oostenrijkse ordentelijkheid voorgeschoteld. Een korte tijd om te wennen in dit kleine lieflijke land voor dat je de complete Balkanschok, genaamd Kroatië mag ondergaan.

Wie zich in Kroatië beperkt tot de prachtige en flitsende snelwegen naar de kust zal zich wanen als de Russische Tsaar van weleer. Voor hem werden de arme dorpen gemaskeerd met prachtige huizen van papier maché om op die wijze de ellende en armoede te verbergen. Zo kan ook jouw Kroatië ervaring zijn. Niets geen ruige en robuuste halve wilden maar een gewone West-Europese ervaring richting Istrië of Dalmatië met de twee standaard highlights Plitvice en Dubrovnik.

Dit is niet het Kroatië dat ik ken en ook niet het Kroatië waar ik van houdt. Kroatië is de ongepolijste diamant van het nieuwe Europa; “ruig, robuust en rommelig”. Een diamant die nog vele niet bewonderde kanten heeft. Een diamant die wat mij betreft op vele plaatsen gewoon nog ongeslepen mag blijven. Als je hier door het land rijdt heb je ook voortdurend de indruk dat nergens echt iets af is.

Met Minke van Inge sprak ik een aantal keren over haar ervaringen van bijna 14 jaar wonen als Nederlandse in Kroatië. Wie het Kroatische binnenland betreedt gaat in veel opzichten ruim vijftig jaar terug in de tijd. Velen benoemen het als “armoede” maar zo zou ik het niet willen betitelen.  Misschien wat armoedig in sommige opzichten maar het is maar precies welk referentiekader je wilt gebruiken. Is onze westerse vooruitgang nu echt zoveel beter? Minke concludeerde dat de achterstand van Kroatië uiteindelijk een grote voorsprong in de toekomst zal betekenen. Waar vindt je een land met nog zoveel schone grond, zuivere lucht, tienduizenden zuivere waterbronnen, oude dorpstradities en ongelooflijk veel puur bos? En wellicht het allerbelangrijkste; geen stress en een ongelooflijke gastvrijheid.

Wij maken (een beetje gechargeerd) in omgekeerde volgorde de cultuurschock mee op onze autoreis naar Nederland. Slovenië geeft je nog even de tijd om aan de overgang te wennen van druk, drukte en gejaagdheid. In Oostenrijk is het mooi, de landschappen en uitzichten zijn fascinerend. Maar ergens bekruipt mij het gevoel dat waar ik ook kijk het niet meer echt is, overal zie je het menselijk ingrijpen in de natuur. Veel van die natuur staat in het teken van vermaak en wintersport. Een intensief gebruikte natuur. Daarnaast de lelijke happen uit de bossen die voor pistes en bosbouw moesten wijken. De talloze plekken van graniet en- steenwinning verdienen ook niet de schoonheidsprijs. Het is er netjes en georganiseerd en vooral heel duur. Heel anders dan Kroatië.

Misschien moet ik wel gewoon niet willen vergelijken, want elk land heeft zijn charme en zijn mindere kanten. Maar ik ontkom er op deze reis even niet aan. Ik zie hoe Duitsland enorm veranderd is. Overal enorme oerlelijke velden met zonnepanelen. De charmante dorpen van weleer zijn omgetoverd tot zonlicht vangers. Meer dan de helft van alle daken bezitten deze panelen. Deze lelijkheid is echt shockerend. Nergens in Duitsland heb ik ook nog een horizon mogen waarnemen zonder windmolens. Petje af voor de Duitsers hoe ze hun land willen omschakelen naar duurzame energie. Maar moet dat gepaard gaan met zoveel lelijkheid?

Nederland is helemaal geordend, overgeorganiseerd en super netjes. Volgens mij zit er in de genen van Nederland een voortdurende hang naar verandering en verbetering. Overuren voor tom tom en google maps!

Dit is echt heel anders in Kroatië. Hier stagneert bijna alles door de papiergekte binnen de overheid, de maar aanhoudende crisis en meer dan de helft van alle huizen die staat te verpauperen. Zoiets zou in Nederland ondenkbaar zijn. Veel mensen zeiden mij dat het in Nederland ook niet zo goed gaat ‘met alle bezuinigingen in de zorg’. In ieder geval is er “zorg” en zie ik in het straatbeeld een behoorlijk hoog aantal mobiele bejaarden op hard rijdende scootmobielen vooral genieten en leven. Een ander beeld dan de vele kromgebogen oude vrouwtjes die tot ver in de tachtig nog aardappelvelden met de hand staan om te ploegen ter grootte van een voetbalveld.

Het is vooral de ruimte en de enorme overvloed aan natuur in Kroatië die het land zo aantrekkelijk maken. ‘Natuur is er toch ook in West Europa zeggen mensen’. Minke zei het volgende daarover; ‘die natuur is vermarkt, verparkt en aangeharkt’.

Dat is ook mijn indruk. Met onze ouders zouden wij, op de door mijn moeder zo geliefde Veluwe een paar dagen doorbrengen. Het liep even anders door ziekte van mijn moeder maar vijf dagen lang zaten we op een bungalowpark in Hoenderloo. We hadden ineens na lange tijd weer buren vijf meter bij ons vandaan. Tegenover het vakantiepark begon een natuurgebied. Drie grote infopanelen gaven aan wat er allemaal wel en niet mag in dat gebied. Om de vijftig meter stond er wel weer een bordje hoe kwetsbaar het gebied was en dat het vooral niet betreden mocht worden. Even verderop een info bord over de “herinrichting” (ook heerlijk Nederlands begrip) van dit gebied. Er zouden meer afvalbakken komen, een kinderspeelweide, een hondenuitlaat terrein, een onderwijs route en het laatste ben ik vergeten. Dat alles op een natuurgebied van een paar hectare. Een beetje te veel van het goede denk ik zo.

In Zeeuws Vlaanderen wordt volop nieuwe natuur gemaakt. Eerst twee meter poldergrond afgraven die zo vervuild is geraakt met pesticiden en kunstmest en dan vervolgend prikkeldraad er om heen zodat je van een afstand naar de zeldzame vogels mag turen. Is dat natuurbeleving? Is dat “nieuwe” natuur of gewoon een ander begrip voor een park?

Een positief iets is in ieder geval dat waar je weinig van hebt je daar zuiniger mee omgaat. En dat gebeurt gelukkig in Nederland, dat is ook anders geweest. In Kroatië is dat milieubewustzijn er nog lang niet. We hebben een aantal prachtige, schone nationale parken die bij de top van Europa horen. Maar van mij mag zeker de helft van Kroatië  morgen tot nationaal park uitgeroepen worden. Zo mooi en indrukwekkend is en blijf die natuur voor mij. Dumpplaatsen van afval en bouwafval vindt je helaas op heel veel plaatsen in Kroatië. Het is een lelijk en vies gezicht. Onlangs was ik er nog getuige van hoe op nog geen twee kilometer afstand van mijn huis een hele lading afval zo het ravijn werd ingekieperd. Toen ik de man er op aansprak was hij zich van geen kwaad bewust.

Toch moet ik ook hier weer een kanttekening plaatsen. Ook al lijkt Nederland op het eerste gezicht wel redelijk schoon; het water, de lucht en vooral de bodem zijn enorm vervuild. Wij logeerden op een leuk adresje in Gouderak langs de Hollandse IJssel. Op een steenworp afstand van de boerderij was men bezig met het schoonmaken van een dumpplek van chemisch afval. Zo’n 40 jaar geleden daar gedumpt door de chemie uit Europoort. Een lastige, dure en lange klus.

Ook al zal het in Kroatië ook nog wel tientallen jaren duren voor alle dumpplaatsen van huisvuil en bouwafval opgeruimd zijn, die klus is toch relatief makkelijker op te lossen dan bodemvervuiling.

Wat mij ook opviel in de supermarkten in Nederland was de enorme hype op het gebied van

biologisch en het “beter leven” keurmerk (lees; iets minder beroerd leven!). Dierenwelzijn lijkt goed te verkopen. Toen ik nog in Hengstdijk woonde was die polder een groot slagveld van dierenleed en ik denk dat dat nog niet veranderd is. Talloze grote stallen met kippen, kalveren en varkens die nooit het daglicht zien. Ja, één keer als de van de stal naar de vrachthaven lopen op hun doorgezakte poten van de beton roosters, op weg naar het slachthuis.

In Kroatië gaat het er in de dorpen niet altijd zo zachtzinnig aan toe met de dieren. Ik schreef al eerder over de kettinghonden. Maar kippen, koeien, schapen en varkens… ze hebben toch allemaal een goed leven hier. De kippen lopen hier overal los en de varkentjes worden goed verzorgd voordat in november hun einde daar is. Is dat erg? Ik hoor en zie het liever niet dat mes op de keel en dat gekrijs. Maar ik ben wel van mening dat wie zo nodig een paar keer per week vlees wil eten ook de verantwoording maar eens moet nemen om voor zo’n dier te zorgen en het dan ook uiteindelijk te slachten. Misschien ga je dan anders tegen zo vrolijk verpakt “beter leven” stukje vlees aankijken.

Waarom moeten we zo nodig in die verschrikkelijke consumptie economie van vermaak en koopdrift mee naar Amerikaans voorbeeld? In Kroatië is de consumptie maatschappij er nu acht jaar. Acht jaar grote supermarkten aan de randen van de steden. Maar enkele grote jongens hebben zich al weer teruggetrokken. Niet alleen door de crisis me dunkt. Dit is toch gewoon Balkan waar de zelfvoorziening nog steeds de mooiste en beste manier van leven is. Een manier van leven waar ik zelf ook voor ga.

 

Als kind logeerde ik heel graag bij mijn oom en tante in de mooie stad Zutphen. Om mijn vrouw te overtuigen hoe mooi en gezellig Nederland is brachten we een bezoek aan Zutphen. Het is er nog steeds ontzettend mooi en oergezellig. Maar wat mij tevens opviel was dat er zo ontzettend veel winkeltjes waren met allerlei vreemde concepten op therapeutisch gebied. Bij de één kon je leren “earthen”.  Voor een hoog bedrag je stress inleveren door met je handen lekker in een bak aarde weer te aarden. (ik zou zeggen ga gewoon lekker tuinieren, ontspant heerlijk). Bij een ander kon je voor 3,95 euro een hele speciale thee krijgen. Toen ik naar de ingrediënten keek zag ik dat het gewoon een kruid was dat bij mij in de tuin in overvloed groeit.

Ja ook aan de stress wordt heerlijk verdient. Met straks de grote exodus in juli en augustus om onze batterij weer op te laden.

Een dorps Kroaat komt daar helemaal niet aan toe. Die werkt zich de blubbers in zijn wijngaard, zijn tuin, hij hakt zijn hout voor de winter en zorgt voor zijn dieren. Maar hij hoeft geen stress thee te drinken of met zijn handen in een bak aarde te zitten. Tevreden zit hij aan het einde van de dag op zijn stoepje te genieten van de zelfgemaakte wijn en zijn eigengemaakte worst.

Armoedig, terug in de tijd? Nee ik denk dat deze achterstand wel eens de grote voorsprong voor de toekomst kan zijn. Als de pleuris om wat voor reden in Amerika of Europa uitbreekt zullen we er in Kroatië weinig van merken. We kunnen gewoon verder met het leven van alledag. Want werken is niet alleen een carrière. Het is vooral ook gewoon in je eigen levensbehoefte kunnen voorzien.

Dat is ook vaak het antwoord dat ik geef op de meest gestelde vraag ook afgelopen keer weer in Nederland; 'waar leef je dan van'. We zijn zo gewoon geraakt ons leven in tijd en geld uit te drukken. Ik heb geen full time job meer. Maar zoveel hebben we niet nodig als je heel dankbaar gebruik maakt en samenwerkt met die prachtige natuur. Leert worstelen met de seizoenen en de tijden en maanden

 gaat koppelen aan het fruit dat rijp is. (we zitten nu in de kersentijd)

  

Vele groetjes, René   

Leef je droom...

‘De rijkste mens is niet hij die het meeste heeft maar die het minste nodig heeft’

Laat me je vertellen over mijn/onze droom. De droom is nog niet uitgekomen, we jagen hem ook niet na. We leven en beleven deze droom.

De uitspraak over rijkdom komt van Hermann Zapp. Hij reist samen met zijn vrouw en vier kinderen in een oldtimer de wereld rond. Nagenoeg alle continenten hebben ze al aangedaan. Zij leven hun droom, niets is onmogelijk.

Al vijftien jaar reizen zij de wereld rond zonder vaste verblijfplaats en zonder vast inkomen. Ze leven van de verkoop van hun boeken en hun schilderijen, maar bovenal van de gastvrijheid die andere mensen hun spontaan aanbieden.

Herman en zijn gezin zullen tijdens hun Europa reis ook een tijdje bij ons verblijven, we zien naar ze uit.

Afgelopen zomer hadden wij ook een aantal gasten vanuit Nederland. Eén van de gasten zat op een middag onder onze pergola en verzuchtte terwijl hij de omgeving in zich opnam; ‘als ik de loterij win dan weet ik wel wat ik ga doen’. Daarmee duidde hij er op dat hij net als ons Nederland zal verlaten en naar een gelijkwaardige plaats als de onze zou trekken.

Onze droom heeft niets met geld te maken. En ik ben er ook bijna zeker van als mijn gast de loterij zou winnen hij deze stap niet zou zetten. Voor een droom als deze speelt geld zeker niet de belangrijkste rol.

Natuurlijk vragen mensen mij; ‘waar leef je nou van?’ Ik gaf immers al mijn zekerheden in het  zo “zekere” Nederland op. Ik leef van de super schone lucht die ik elke dag mag inademen, ik leef van het wroeten met mijn handen in de aarde en dankbaar toezien hoe dingen groeien en soms mislukken. Ik leef van het fotograferen van mooie dingen, soms heel vroeg op om net dat juiste straaltje licht te kunnen pakken. Ik leef van het schone water in de rivier waar ik zomers bijna iedere dag in kan zwemmen. Ik leef van de ontmoetingen die ik heb met de arme ouderen die ik wekelijks bezoek. Ik leef van het samen delen met de mensen in het dorp. Ik leef van mijn zoontje die aan komt rennen door het veld en nieuwsgierig kijkt naar elke bloem die bloeit. Mijn zoontje die mij komt helpen in de tuin en “bah” zegt bij elke worm die uit de grond komt kruipen.

Ik leef nu!

Deze droom koesterde ik al 12 jaar in mijn hart. Ik heb me er dan ook redelijk op voor kunnen bereiden, in ieder geval financieel. Af en toe doe ik wat foto opdrachtjes en we verhuren een huis. Dus daar “leven” we van. Niet genoeg om van te “leven” (rondkomen) maar een voldoende aansporing om creatief te zijn en vooral in dankbaarheid en overgave te leven.

We zouden niet in het format gepast hebben van het tv programma “ik vertrek”. Alhoewel het bovenstaande over zou kunnen komen al zouden wij levensgenieters zijn die Nederland uit frustratie achterlieten is dat beslist niet zo. Vaak gezegd door sommige Nederlanders is de uitspraak dat ze de betutteling in Nederland zo beu zijn. Ik zal u zeggen geef mij 1% van die zogenaamde Nederlandse betutteling in Kroatië en dit land zal al voor 100% veranderen. Hier heb je namelijk een overheid die helemaal niets regelt en ook erg weinig doet. Dus wees maar blij met al die betutteling in Nederland. Het is echt allemaal heel goed geregeld in Nederland. In mijn voorgaande en komende blogberichten zal ik af en toe eens wat schrijven over de overheidschaos in dit land.

Een droom die in je hart zit kun je overal beleven, als je maar nu wilt leven en bereid bent zekerheden op te geven en tegenslagen te kunnen incasseren. Als je ook bereid ben om wonderen te zien en te willen meemaken. Daarom hielp het ons om Nederland te verlaten.

Elk paradijs heeft schaduwkanten en jezelf neem je overal mee naar toe. Kroatië is prachtig, werkelijk fascinerend mooi en interessant. Maar de sfeer is niet prettig hier. Een bekende Kroatische uitspraak is dan ook ‘betaal mij iets minder uit zodat ik tenminste kan klagen’. Ik denk dat het klagen ook wel grotendeels terecht is. Het is de gewoonste zaak dat de lonen niet  op tijd of helemaal niet op tijd worden uitbetaald. Jonge mensen verlaten in grote getale dit land, goed opgeleide jongeren die in Oostenrijkse ski resorts hun geld achter de bar moeten verdienen. De mensen leven in een paradijs maar hebben hun afval in het verleden (en nu nog helaas) massaal in de bossen gedumpt. Overal kom je het tegen. Af en toe ruim ik zelf eens wat op, maar er is eigenlijk geen beginnen aan. Nee, als je droom van geld of omstandigheden afhangt geef je ‘m gauw op.

Maar als ik de weg naar ons dorp in mei en juni volg en de acacia bomen bloeien dan komt de geur van de hemel mij tegemoet. Ik geniet intens!

Onze droom was om veel onder de mensen te mogen zijn. Mijn ervaring is hoe armer de mensen zijn hoe gastvrijer en meer open men is. Dat klopt in Kroatië. Ik werk niet meer via programma’s van organisaties of voor een vast inkomen. Ik rijd door dit land en bezoek hen die eenzaam, arm, verlaten en uitgebuit zijn. Ik mag dit doen met een paar fantastische vrijwilligers. Het is niet altijd eenvoudig om vaak met deze misère en mistroostigheid geconfronteerd te worden. Daarom is het zo belangrijk om een droom in je hart te hebben. Om te leven vanuit verwondering en dankbaarheid. Want geld zal de situatie van deze mensen niet oplossen. Iedereen kan leren leven met armoede maar eenzaamheid is een vreselijke ziekte.

Onze droom was om dicht bij de natuur te mogen leven. Ook die droom leven we nu. We wonen aan de rand van een bos in een klein dorpje dat uitkijkt over de wijngaarden. Onder ons huis staat de voedselvoorraad voor de arme mensen. We krijgen financiële hulp uit Nederland. Maar dit jaar heb ik nog niets hoeven kopen. Al drie keer zijn er transporten geweest van vrienden die voedsel kwamen brengen. Zij delen in de droom, geweldig. Nooit heb ik om geld hoeven vragen of mijzelf en mijn doelen moet promoten.

Weinig mensen in dit gebied geloofden en zagen de schoonheid die ik er in zag. Het is echt heel mooi. Mijn droom is om een paar inkomens genererende projectjes te kunnen opstarten. Waar kun je in dit land beter van leven dan het toerisme? Je moet dan ergens klein beginnen. Ik liet een projectvoorstel schrijven om 3500 euro te investeren in uitgezette wandelroutes. het dubbele ontvingen we, 7000 euro. Als je een droom in je hart hebt wordt er veel mogelijk.

Onze droom was om zelfvoorzienend te mogen leven. Ons huisje is aangesloten op een waterbron waardoor we altijd vers water uit een onderaardse bron hebben. Op het dak staan panelen die ons in de zomer van warm water voorzien. In ons huis hebben we een houtfornuis laten installeren. Het is aangesloten op de centrale verwarming, het verwarmt ons water en we kunnen er op koken en bakken. Een geweldige voorziening. Van de mensen koop ik het hout en iemand anders hakt het weer voor mij. Zo verdienen zij ook weer iets extra’s.

Rondom ons huis hebben we veel schone grond. Ideaal om te tuinieren. We hebben twee groente tuinen aangelegd die deze zomer zeker goed zullen draaien. Over twee weekjes komen ook onze twee kassen. Hier kunnen de paprika’s en tomaten in gekweekt worden. In de winter kunnen we de kassen gebruiken voor de teelt van salades en broccoli. Als de oogst goed lukt kunnen we ook lekker veel weggeven aan de ouderen die geen kracht meer hebben om tuintjes te onderhouden.

Inmiddels heb ik al zo’n 70 bomen geplant: kiwi, kaki, walnoot, moerbei, hazelnoot, pruim, peer, appel, citroen. Het is echt geweldig om dit te mogen doen.

Mijn droom was ook om meer tijd te hebben voor de fotografie. Mensen vooral de ogen te mogen openen voor al het mooie dat dit land te bieden heeft buiten de kust. Ik voel dat dit gaat lukken. Ik fotografeer niet voor geld. Maar deze zomer zullen we vier maanden een postkaarten kraampje runnen in een druk bezocht toeristenplaatsje. De helft van de opbrengst gaat naar onze stichting zodat we voedsel en hout kunnen kopen voor de arme ouderen. Voortdurend wordt ik gewaarschuwd dat verkopen in Kroatië een onmogelijkheid is vanwege de vage wetgeving en de grillen van de inspecties. Maar ik geloof dat mijn droom en mijn passie sterker zijn dan al deze negativiteit.

Sommige mensen hebben mij ook gevraagd wat ik nu eigenlijk doe met mijn “roeping”, mijn dromen uit het verleden en mijn talenten. Een goed advies kreeg ik mee van een oude katholieke vrouw op de Knol in Terneuzen. Zij zei ‘gaat u alstublieft geen kerk beginnen in het hele katholieke Kroatië daar raken de mensen alleen maar van in verwarring’. Dit is het beste advies dat ik heb meegekregen dusver. Ik begrijp dat het voor sommigen moeilijk is om het beeld dat ze hebben van René die preekt en prijst los te schudden en mede enthousiast te raken voor de nieuwe wegen die ik insla.

Ik vergelijk niet, ik wil ik ook niet zeggen dat het vroeger beter of slechter was. Ik leef nu en doe ontzettend veel nieuwe ervaringen op. Vooral het opgeven van de zekerheden en het voortdurend onder de mensen zijn en “gaan” is mij erg dierbaar geworden. Mijn beste vriend Jezus deed ook zoiets, Hij verliet de hemel, gaf zijn zekerheden op en was veel onder de mensen. Als dat allemaal is gelukt kun je misschien altijd nog eens gebouw neerzetten en gaan preken en allerlei programma’s aanbieden. Tot die tijd ben ik maar het liefste “onderweg” eindbestemming hemel!

Dank voor je belangstelling en het lezen. Vele groetjes, René 

Een van mijn favoriete vergezichten
vlakbij ons huis.

Mijn zoontje helpt graag mee in
één van onze tuinen

Overal zijn er wijngaarden.

Voor nog meer mooie foto's van o.a. Kroatië www.pronkpictures.com

Mooi oud is niet lelijk

Ik denk dat je nergens ter wereld zoveel oude huizen bij elkaar kunt zien als in Kroatië. Er wordt niets afgebroken. Alles blijft staan totdat uiteindelijk de natuur het helemaal overneemt. Voor mij levert het best wel mooie plaatjes op. Ik heb wat detail opnames gemaakt waar ik jullie graag deelgenoot van wil maken. 

Ter verduidelijking; waarom wordt er niet afgebroken of opgeruimd? 

• Omdat de doorsnee Kroaat sowieso niet veel opruimt. Alles wordt bewaard, 

• Omdat er nu ongeveer meer Kroaten in het buitenland wonen dan in Kroatië zelf. Wat moet een achterkleinkind die zo'n oud huis erft? 

• Men is hier pas na 1968 begonnen met het bijhouden van een kadaster. Sommige huizen staan op grond van meerdere eigenaren. Dus kan er niets afgebroken worden zonder dat de papierzaken goed geregeld zijn. En dat gaat traaaaaaag hier.

Geniet ervan. Tot gauw. Vele groetjes, René 

Waarom Kroaten niet veel wandelen....

Verlekkerd keek ik op google maps naar de omgeving van ons huis. Razend enthousiast was ik over de plek van ons eerste huis in Kroatië (verleden jaar zijn we opnieuw verhuisd). 'Kijk eens schat, wat een groen, wat een bos'. Mijn vrouw kent mijn enthousiasme en mijn voorliefde voor met name boswandelingen. In Duitsland legde ik jaarlijks honderden kilometers af door de uitgestrekte, maar ietwat saaie productiebossen van de Eifel. Overal staan bordjes, net als in Oostenrijk, verdwalen kun je er eigenlijk niet.

Het overkwam mij maar één keer toen we op doorreis in Beieren na een lange dag in de auto nog even een klein avondwandelingetje met ons toen 8 maanden oude zoontje gingen maken. Dieter zat in de draagzak en we hebben ons totaal verloren gelopen. Een wandeling van drie kilometer eindigde in een zoektocht van meer dan 20 kilometer. Een bordje gemist, geen zaklamp bij ons. Op een gegeven moment zijn we dwars door het bos op het geluid van een autoweg afgegaan. Het enige lichtje dat ik bij me had was het fletse lampje van mij gsm. Daarmee heb ik als een ideoot op de weg staan zwaaien. Twee auto's zoefden ons voorbij om half twaalf in de avond. Maar gelukkig stopte de derde. Heel voorzichtig draaide een jongedame haar raampje open en was gelijk gerustgesteld toen ze moeder met baby zag. Het bleek de plaatselijke huisarts te zijn die ons na een ritje van 17 kilometer weer bij ons pension afzette.

In Kroatië zal je dat niet overkomen. Hier geen bordjes in het bos. Ruim zeventig procent van dit land is overigens bedekt met bos. Wandelen zit niet in de genen van de Kroaten. Niet met de hond, niet met van die stokken en al helemaal niet voor de ontspanning. Wie gaat er nou in een bos wandelen? Rijden in het bos is veel leuker. En dat kan overal. Nergens geen slagbomen of verbodsborden (nog niet). Met een beetje terreinwagen kun je half Kroatië door trekken zonder het bos te verlaten!

In Kroatië dus geen wandelcultuur. Maar in Amerika zie je toch eigenlijk hetzelfde. Wie in de zomermaanden Yosemite bezoekt staat bumper aan bumper omdat dit de Amerikaanse manier van natuurbeleving is. Een Kroaat heeft gewoon geen tijd om te gaan wandelen. Bijna iedereen heeft hier moestuinen. Dat is een geweldige traditie die voor mij niet lang genoeg kan voort blijven duren. Je leert ontzettend veel van al die kennis die je uitwisselt over tuinieren. Wij hebben ook twee grote moestuinen bij ons huis en een boomgaard. Er gaat veel werk in zitten om dat allemaal bij te houden. Het oogsten en inmaken vergt natuurlijk ook de nodige inspanning. Toch is dit net zo'n inspannende en ontspannende bezigheid als het wandelen. Ik zeg regelmatig; 'als de pleuris uitbreekt in Europa kan Kroatië altijd verder'. De mensen doen hier nog ontzettend veel zelf. Overal waar je rijdt zie je 5 sterren beter leven kippen. Heel veel mensen houden kippen en die lopen heerlijk los en pikken overal een graantje mee. Beter kan niet. Ook de varkens hebben een beter leven hier. Veel varkens worden gewoon nog bij de mensen thuis gehouden en gemest totdat eind november het mes op de keel gaat. Onze buurvrouw kookte een paar keer per week appeltjes voor haar varkens. Dat verspreidde een heerlijk zoete geur door het dorp. Ze werden echt verwend en kregen ook iedere ochtend een borstelbeurt. Een bezoek aan een Kroatisch huis is overigens niet compleet voordat je de worstenvoorraad hebt gezien die soms als een waar carillon tot in de slaapkamers van de mensen aan de plafonds hangen te bungelen.

In onze omgeving houden ook nog veel Kroaten er een eigen wijngaardje er op na. Ook dat vergt veel inspanning. Het maakt het landschap wel variërend en aantrekkelijk. Overal zie je van die kleine lapjes met de bekende druivenstokken. Voor mij als fotograaf een paradijsje. In het verleden had ook iedere wijngaard zijn "klet" (wijnhuisje). Dit zijn vaak pareltjes van prachtige houtbewerking of oude stenen gebouwtjes. Ze geven vaak juist de goede diepte en accenten aan mijn foto's.

Kroaten besteden ook veel tijd aan het bereiden van het eten. Hier zie je nergens in de supermarkten voorverpakte groenten of voorgeschilde aardappelen zoals in Nederland. Het zal er ook niet komen ook. Er heerst hier toch een groot bewustzijn over vooral verantwoord, goed en gezond eten. Toen de Nederlandse tv kok Rudolf onlangs in Zagreb was kwamen daar echt honderden mensen op af. Het was dringen geblazen.

Ja het bos heeft voor de Kroaat dus een andere beleving en een andere functie.

Kroaten benutten het bos voor vier dingen....

1.Het jagersgilde heeft er op een paar natuurparken na het alleen recht. De jagers zijn na de katholieke kerk en de veteranen de grootste niet politieke groepering in Kroatië. Door heel het land vind je bordjes welke jagersvereniging de dienst uitmaakt. Op de meest onverwachte plekken kom je hun jagershonken tegen waar je soms ook nog een soepje kunt eten. Niet gek. Helaas hebben de Italianen ook massaal Kroatië ontdekt. Dit volk heeft alles wat vleugels heeft allang afgeknald in eigen land en komt nu de sfeer bij de buren verzieken. In de meest afgelaten gebieden kom je soms drie van de blitse Italiaanse auto's tegen. Vreemde vogels die lui. Met kerst kreeg ik een krantje van de Metro waarin stond dat ik zelfs berenvlees voor de gulash kon kopen. Aan mij niet besteed!

2. Het bos is er om hout te halen. Dat gebeurt in sommige gebieden op grote schaal voor de industriele houtkap. Maar veel Kroaten (en ook wij) hebben een eigen stukje privébos aan de rand van het dorp. Gelukkig niet met dezelfde toestanden als in de Ardennen waar je struikelt over de "privaat" bordjes en hekafzettingen. Je ziet helemaal niet van wie welk bos is. Dat is alleen maar na te gaan in het kadaster. De eigen stukjes bos worden gebruikt voor selectieve houtkap om er in de winter lekker warmpjes bij te zitten. Dit zorgt voor mooie, gezonde en gevarieerde bossen (op wat illegale houtkap na)

3. Paddenstoelen zoeken is ook weer zo een prachtige vorm van zelfvoorziening. Kroaten struinen op vochtige herfstdagen de bossen af om met manden vol paddenstoelen terug te komen. Die worden thuis gedroogd of direct in de soep verwerkt.

4. Toen ik de eerste weken na onze verhuizing vanuit Nederland hoopvol aan mijn vooringenomen boswandelingen begon moest ik wel even wennen. Helaas gebruiken Kroaten het bos ook als dumpplaats. Niet zo gek als je bedenkt dat huisvuil buiten de steden pas sinds 2008 wordt opgehaald. Daarvoor verbranden mensen hun vuil. Maar er was en is helaas nog een categorie mensen die naast plastic en huisvuil van alles in de bossen dumpen. Wie zich dus toch wil wagen aan een boswandeling moet er even aan wennen dat er vaak bij de ingang van een bos een behoorlijke hoop afval kan liggen.

Over afval een andere keer meer.

Groetjes, René

De papiergekte

Wie in Kroatië een doorsnee supermarkt binnenstapt moet niet denken dat de brood-  of snoepafdeling de grootste schapruimte bezit. Die eer is volledig weggelegd voor...het wc papier. Keuze te over. Je moet niet verbaasd staan dat je bij Kaufland of Konzum vaak wel twee grote schappen hebt van dit afscheidspapier. 

U kunt uw achterwerk verwennen op de manier die nooit verveelt. Wilt u vandaag perzik, ananas of toch liever passievrucht? Het kan allemaal. Of toch liever het bloemetjesmotief, het voetbalelftal of de Kroatsiche vlag voordat u doortrekt? Geen probleem. Bubbeltjes, vier laagjes, vijf laagjes, satijn, geïmpregneerd of gerecycled geniet van deze kleuren en geurensensaties. Uw toiletbezoek zal nooit meer hetzelfde zijn.

Nu weet ik dat er in Nederland werkelijk een overdaad aan keuze in met name zoet broodbeleg is. Maar dat heeft toch nog een leuke functie? Als kind was ik gek op kokosbrood, vlokken en pindakaas. Daar kun je in Kroatië naar fluiten. Maar waarom toch deze enorme voorliefde voor wc papier? 

Ik ga het u precies uit de doeken doen. Het heeft alles te maken met de totale papiergekte die dit land volledig in de ban heeft. Welkom in de 21e eeuw van digi-d, chipknips en internetbankieren. Het is er allemaal mondjesmaat in Kroatië maar daar geven we onze papierverslaving niet voor op? 

Toen ik in het voorjaar van 2013 mijn bedrijfje ging opzetten heb ik ongeveer 70 keer mijn handtekening gezet op evenzoveel papieren. En toen ik onlangs mijn bedrijfsprofiel liet aanpassen moest ik al deze handelingen weer herhalen.

Was ik in Nederland één keer in mijn leven naar de notaris geweest om een aantal dingen te regelen mocht ons iets overkomen in het buitenland, zo niet in Kroatië. Ik zie de notaris vaker dan de tandarts en de huisdokter. Want voor elke onbenullige overeenkomst ga je hier naar de notaris. Daar sta je overigens gewoon in de rij zodat je kunt meegenieten van wat de gene voor jou allemaal gaat regelen. 

Een bezoek aan het belastingkantoor is ook een heerlijk zoekplaatje. Overigens werkt het hier niet zo als in Nederland waar het niet leuker is maar makkelijker. Als je hier een eigen zaak hebt dien je je van tijd tot tijd bij de belastingdienst te vervoegen om te vragen wat je moet betalen. Er gebeurt niets digitaal en er is niets gekoppeld. Iedere gemeente (er zijn er meer dan 500) heeft zijn eigen belastingkantoor en eigen regels. Er wordt dus geen rekening gestuurd maar betaal wel op tijd anders blokkeren ze gewoon je bankrekening. Verder moet u rekening houden met rare werktijden en pauzes en natuurlijk de heilige zomervakantie wanneer heel het land op zijn gat ligt. Dan wordt er gewoon niet gewerkt. Jammer voor u…er is geen vervanger. Probeert u het over zes weken nog eens.

Wie de belastingdienst binnenstapt moet zelf maar uitzoeken op welke deur hij aanklopt. De deuren hangen vol met allerlei papiertjes waar geen enkele netheid en uniformiteit in te bespeuren valt. Overal plakband, bah!

Komt u eenmaal het kantoor binnen dan zal u de medewerker niet direct opvallen. Hij is verschanst achter een onneembare vesting van mappen, dossiers en papier die niet voor de poes zijn. Ruim 80 % van het bureau wordt door papier in beslag genomen. Ook fijn dat je weet hoeveel belasting jouw concurrent moet betalen. Het ligt er allemaal overduidelijk te lezen. Niets geen wachten achter de lijn of wet op bescherming van persoonsgegevens. Het zal er vast wel zijn in Kroatië maar je hoeft dat vooral niet in praktijk te brengen.

Denk niet dat u er nu bent…Want voor elk papier dat je wilt hebben is weer een ander papier nodig. Dit land hangt aan elkaar van papier. Je zou zeggen een kaartenhuis, misschien dat het daarom zo wankel is. Gelukkig maar dat dit land nog voor 70 % uit bos bestaat dan kunnen we nog 100 jaar door met deze gekte.

‘Ah…u wilt een uitdraai van uw gegevens? Dat is prima dan vult u eerst hier een verzoekformulier in.’ ‘Kan dat niet direct’ vraag ik me af. Domme vraag!

'Wilt u nu het papier hebben...ah...dan eerst uw stempel zetten.' Oef die ligt thuis. Want de postbode geeft geen pakketjes af zonder dat je een stempel of een handtekening zet op zijn verzameling papieren. 

De overheid is een niet te bevredigen Holle Bolle Gijs die uit zijn altijd hongerende onderbuik maar blijft roepen “papier hier”. Zolang je maar blijft toegeven blijft die lekker toehappen. Nog maar een papiertje. Vandaar dat vier ambtenaren hier het werk doen van één ambtenaar in Oostenrijk.

Denk niet dat het bij de bank, de verzekering of waar dan ook anders is. Toen ik mijn tweede hands auto kocht ben ik tot vier keer terug gemoeten naar de dealer om allerlei papieren te ondertekenen en persoonlijk op te halen.

Wie hier een huisje voor toerisme wil verhuren (wie haalt het in zijn hoofd met dit land als de snelst groeiende toeristische bestemming ter wereld!) kan rekenen op flink wat getreiter van de overheid. Maar liefs 13 certificaten zijn er nodig om je vergunning binnen te krijgen. Je water en elektriciteit moeten getest worden. De hoogte van het dak, een gezondheidsverklaring, je schoorsteen, je toilet. Natuurlijk door allemaal afzonderlijke bedrijven die ook weer evenzoveel papieren in drievoud verstrekken.

In september waren wij uit de ziektekostenverzekering geknikkerd zonder opgaaf van redenen. Ook hier kwam geen bericht van maar ik kwam er toevallig achter.Dus naar het verzekeringskantoor. Want iets vanachter de pc regelen kennen we nog niet hier. Je sluit netjes achter aan de rij (geen Kroatische gewoonte overigens), en amuseert je prima met al degenen die even tussendoor iets af komen geven en de persoon in kwestie op zij duwen om toch vooral hun papieren even voor de neus van de beambte neer te leggen. Die zegt vervolgens dat er nog een papier ontbreekt waardoor het snelle afgeven toch weer een verhaal van vijf minuten wordt. Ben je eenmaal aan de beurt dan zou je denken dat het toch eenvoudig een kwestie is van een paar toetsen op het toetsenbord en de verzekering is weer in orde. Maar nee, u gaat eerst naar de tabakshop en koopt daar een aanvraag formulier. Dat vult u in en komt dan weer terug (natuurlijk achter in de rij).

Wie voor een stukje snelweg van tien kilometer even snel wil afrekenen doet er goed aan om te beseffen dat hij altijd twee bonnetjes meekrijgt. Waarom is me nog steeds niet duidelijk. Maar het is overal zo in Kroatië. Papier is heilig. Weiger ze niet die bonnetjes want dan bent u strafbaar. Wie uit een winkel komt met een aankoop en zich snel wil onthechten aan het bonnetje moet beseffen dat hem of haar dit duur kan komen te staan. Je moet de rekening van jouw koffie verkeerd wel kunnen laten zien (in tweevoud).

Dankbetuigingen kende ik alleen maar van mensen die zijn komen te overlijden. Maar hier in Kroatië wordt je er mee doodgegooid. Stap een doorsnee café binnen en er hangen er maar liefst twintig aan de muur. Omdat er 20 kuna is gegeven aan de plaatselijke voetbalvereniging of omdat het jagersgilde er iedere zondag mag komen opscheppen over alles wat er weer afgeknald is. Dankuwel!

De huidige minister-president (Milanovic) heeft bij de verkiezingen beloofd dat hij wat zou dan aan al deze traagmakende taaislijm ambtenarij in zijn land. Maar u weet hoe dat gaat met verkiezingsbeloften. Ik verdenk hem er stiekem van dat hij aandelen heeft in een of andere papierfabriek.

Om u niet verder te ontmoedigen over de papiergekte in dit land ga ik het hier bij laten. Een andere keer zal ik hier een vervolg aan geven. Ik zal dan beschrijven hoe wij met een onnozel optimisme dachten zonder al te veel papieren een verblijfsvergunning te krijgen. Nou daar heb ik de nodige maagklachten van gekregen. Maar gelukkig was daar altijd de troostvolle behandeling van mijn ananas toiletpapier.

Een hartelijke digitale groet van René 

ps: Via deze link kun je nog wat recente foto's bekijken van ons leven hier. Vooral van mijn zoontje natuurlijk.
https://picasaweb.google.com/106851650966610061026/DieterJanuari2015?authkey=Gv1sRgCKGR9pa94Y_XfA#6111725291043293666

Even een paar plaatjes...

Er zijn nog wat facebook loze vrienden die niet onze foto's kunnen zien. Dus hier even een paar plaatjes met wat commentaar. Groetjes, René

Mijn zoontje lijkt wel weg te lopen uit een C&A catalogus.

Op bezoek bij Nada die helemaal alleen in het bos woont. 

Een nieuw dak voor ons huis in Gorniki.
Van hieruit gaan we onze dorpstoerisme projecten hosten. 

Geluksmomentje!

Eind oktober de druivenoogst in ons dorp. Iedereen deed mee.
 Picknick op de motorkap. 

In de winter zitten we regelmatig in de mist.
Maar vaak rijd ik even de berg op en dan
krijg je deze prachtige vergezichten. 

We konden niet alle mensen bereiken deze winter.
Maar ook lopend kom je een heel eind. 

Sneeuwpret voor Dieter. 

Ons huis laten isoleren met piepschuim.
Gaat anders dan in Nederland.
Maar eindresultaat was mooi. 

Leuke prijzen....

Mijn meest favoriete plek van Kroatië is het
Nationaal Park Krka bij Skradin. 

Inmiddels is de diesel met de als maar dalende brandstofprijzen rond de 1 euro in Kroatië. Toch is het leven  niet goedkoop in Kroatië. Dat komt met name doordat boodschappen er duurder zijn (soms flink duurder) dan in Nederland. Voor eieren, yoghurt, boter, melk en kaas betaal je echt twee keer zoveel als in Nederland. Maar ook een autoverzekering is aan de dure kant. Wegenbelasting gaat nog (ik betaal bijna 200 euro per jaar). Echter moet je daarbij wel rekenen op een flinke tolheffing op de snelwegen. Een ritje Dubrovnik heen en terug is ruim over de 200 euro!


Maar nu het leuke nieuws... Er kan heel veel voor weinig geld in Kroatië.

Vandaag naar de tandarts geweest. Verleden jaar was de eerste keer en dat beviel mij ontzettend goed. Ik werd door een supervriendelijke receptionist ontvangen in een sfeervolle wachtkamer. Stipt op tijd riep de assistente mij en ik werd in een smetteloze behandelruimte pijnloos geholpen. Voor de eerste keer in mijn leven geen pijn. Vandaag dus voor de tweede keer. Om 10.00 uur de afspraak en om 9.58 uur lag ik al gapend in de lamp te kijken. Een controle en een gebitsreiniging. Ook nog eens gepaard met een heerlijk grapefruit smaakje. Om 10.28 uur stond ik weer lachend buiten. Mijn vrouw onderging dezelfde pijnloze behandeling met hypermoderne apparatuur. Bij elkaar waren we nog net geen 75 euro kwijt. Kom daar eens voor in Nederland!

Ons huis had vlak voor de winter een nieuw dak nodig omdat er gaten in de oude betonpannen zaten. Na overleg met een nabijgelegen klusjeman trommelde hij vijf man personeel op en kocht hij alle pannen voor mij. Enkele daklatten moesten vervangen worden en er kwam netjes vogelgaas rond de pannen. Dit alles vond plaats op een zaterdag en zondag. Ook moest er een machine gehuurd worden die de pannen snel van onder naar beneden kon transporteren. Op maandag rekende ik netjes 1900 euro met hem af! Het gemiddelde loon voor zijn werkers is 4,50 euro per uur. Het maandloon van een Kroaat is rond de 500 euro.

Ook over mijn fysiotherapeut niets dan lof. Hij behandelde mijn rugklachten met een fantastische uur durende manuele therapie voor 25 euro.

Dierenarts is ook altijd een plezierig bezoek. Tarieven liggen echt drie keer zo laag als in Nederland.

Ergens een nachtje slapen kan ook heel goedkoop. In het naseizoen kun je bij de Plitvice meren gerust bij een pension aankloppen en slaap je voor 12 euro per nacht. Voor ons drietjes hebben we een weekendje voor mijn verjaardag geboekt in Istrië. Dit hotel rekende ons voor twee nachten met twee keer ontbijt en één keer warme maaltijd 45 euro.

Omdat ik met het autorijden volgens mijn vrouw te veel om mij heen zit te kijken zit ik er nog wel eens naast. Dus aardig wat opgespaarde deukjes. Die worden morgen door een vakman in het nabijgelegen dorp keurig uitgedeukt en weer netjes in de verf gezet. Kosten voor twee dagen werk en verf...110 euro!

Voor mijn zoon zijn verjaardag gaven een klein (nou ja klein) feestje in een prachtig restaurant annex pension. Het is hier de gewoonte dat je de eerste verjaardag van een kind uitgebreid viert met vrienden of familie. Er was een heerlijk koud buffet, een welkomstdrankje, wijn, bier, koffie en thee voor 52 mensen. Na afloop rekenden we 300 euro af.

Onze zoon zijn tweede verjaardag vierden we in het
prachtige nieuwe pension Culig in Skaljevica. Een aanrader!

De echte klapper maakte in in mei van dit jaar mee toen ik een dagmaaltijd nuttigde in het Natuurpark van Zeleni Vir in de buurt van Vrbovkso. Ik bestelde forel, soep, salade en friet en een bier. Afrekenen voor.....3,50 euro. Dit is echt een uitzondering. Maar ruim onder de tien euro buiten de toeristengebieden kun je overal goed eten. En voor gewoon een kopje koffie onderweg in het buurtcafe ben je nooit meer dan een euro kwijt.

Uit een recentelijk onderzoek bleek dat Zagreb de goedkoopste hoofdstad van Europa was om een gezellig weekendje door te brengen. Dus van harte welkom! Of als je je vakantie eens heel anders wilt besteden om je auto eens goed uit te laten deuken terwijl jij heerlijk aan de nabijgelegen rivier ligt en je vrouw even een gebitsbehandeling ondergaat.

En nog even voor de duidelijkheid... Ik schrijf hier over euro's maar de munteenheid is hier nog steeds Kuna en ik hoop echt dat dat nog even zo blijft.

En o ja... Ik vergeet nog te zeggen dat we er de hele winter warm bij kunnen zitten voor iets minder dan 250 euro. Eerste kwaliteit eikenhout op mooie stukjes gehakt. Voor de komende winter heb ik al weer een nieuw adresje waar het nog voordeliger kan.

Vergeet ik nog de kapper. Complete knipbeurt voor 4.50 euro.

Volgende keer hoop ik jullie iets te schrijven over de papiergekte in dit land.

Groetjes, René

Nada

Terwijl ik tot kniehoogte in het prachtige ongerept riviertje de Slapnica sta, voel ik dat ik niet alleen ben. Eerder die middag had ik ook al het gevoel. Een jong hertje had zich onder de wortels van een omgevallen boom schuil gehouden voor een jagershond. Ik joeg de hond weg met een paar stenen en vierde samen met dit jonge hertje het recht van de zwakste.

'Twee maanden geleden waren er hier twee vreemdelingen. Geen idee wat voor mensen het waren maar ze deden maar raar. Volgens mij waren het Fransen. Ze hadden een rugzak op en gingen er vandoor toen ik "bonjour" zei.' Ik heb het oude jachtgeweer van mijn man gehaald en ze van mijn terrein afgejaagd.'

Dit is mijn eerste kennismaking met Nada. Een vrouw die liever geen vreemdelingen op haar terrein duldt. Een negen kilometer lange weg voert langs het riviertje met enkele prachtige watervallen. Negen kilometer van de dichtstbijzijnde asfaltweg en 16 kilometer vanaf Krasic. En wat voor een terrein heeft Nada...Een eigen "prive" waterval behoort tot haar bezit. Ze woont in een oude watermolen die nog steeds werkt. Bij haar huisje houdt de weg op en wie heeft er eigenlijk nog zin om hier verder te gaan. Ze kijkt me doordringend aan en zegt; 'Nada mag jou wel, je gezicht is vriendelijk, kom je binnen iets drinken'?

Toch een mooi gevoel dat mens en dier zich bij me veilig voelen en ik niet aangezien wordt voor een vreemdeling. Zo'n mens en dier ervaring had ik ooit 14 jaar geleden toen ik samen met twee andere vrienden in een indianen reservaat ergens bij de Grand Canyon in Amerika sliep. We hadden geen zin om een camping verderop te zoeken want we wilde het prachtige natuurfenomeen aan den lijve meemaken. Dus zo onze slaapzakken op de koude grond uitgerold. En zo lagen we als drie mummies dicht naast elkaar onder de sterrenhemel. Rond half vijf in de ochtend werd ik wakker door een vreemde gewaarwording. Drie hondjes likten mijn gezicht af en daarachter een vriendelijk lachende indiaan. Waarom kozen die drie hondjes juist mij en niet mijn twee vrienden die links en rechts van mij lagen. Dat moet toch iets met een onzichtbare energie en aantrekkingskracht te maken hebben.

Die bijzondere ontmoeting met het hertje en Nada brachten me dus letterlijk weer bij mijn positieven!

Binnen wordt ik weer overvloedig op de Rakija getrakteerd. Zelf gestookt. Nada doet alles zelf. Ze legt me uit dat ze eigenhandig het bospad schoonhakt met haar zeis. Haar aanrecht ligt vol met bloedworsten van de vier varkens die ze twee dagen daarvoor met haar zoon heeft geslacht. En zoals bij zoveel Kroaten het geval is heeft ook Nada een grote groentetuin.

Twee uur ben ik op bezoek bij Nada. Ze kan geen moment stilzitten. 'Als ik stil ga zitten begin ik te huilen want dan moet ik altijd aan mijn man denken'. Nada praat ook erg hard. Haar manier van spreken is een mengeling van verbazing en verontwaardiging en tegelijkertijd  spontaniteit. Nada vertelt met dat ze een echte poetster is. Twee keer is ze in Australië geweest. Niet dat ze veel van het land gezien heeft. Ook bij haar zus kon ze niet stilzitten en heeft ze het huis iedere dag een grote schoonmaakbeurt gegeven. Het huisje is ook om door een ringetje te halen. En ook buiten valt me de orde en netheid op de anders zo vaak rommelige Kroatische erven gelijk op. Geen vuilhopen zoals bij zoveel oude mensen die ik bezoek maar een emmer met een duidelijk verzoek om daar de peuken in te doen.

Nada geeft uitleg bij de talloze foto's 

En zo praat Nada honderduit. Over de priester die wel eens langskomt maar die ze geen geld meer geeft om haar huis nog te zegenen. Veel te duur volgens haar. En voor de klokkenluider wil ze ook niet meer betalen want wat heeft zij daar aan? De vele foto's van mannen in ouderwetse uniformen getuigen van het diverse militaire verleden van Kroatië. Als ik naar de foto's kijk benadrukt Nada nog eens dat als de pleuris uitbreekt zij zichzelf wel zal verdedigen.

Wanneer ik na een uur aanstalten maak om weer op te stappen roept ze me toe dat ik verder moet luisteren. En alle verhalen uit het eerste uur worden nog eens stapsgewijs herhaald.

Steeds meer groeit de bewondering voor oude mensen zoals Nada die het "schaffen" om aan de rand van de samenleving in een prachtige eenheid met de natuur een leven van eenvoud en puurheid te leiden.

Wanneer ik uiteindelijk vertrek krijg ik een grote diepvrieszak met bloedworsten mee, een fles rakija en twee diepvrieszakken met koteletten van wild zwijn. Geschoten vanaf haar veranda.

Nada en ik wisselen onze telefoonnummers uit. Ik beloof haar dat ik haar een paar keer per jaar zal komen opzoeken. Zo ga ik die middag met een enorm blij gevoel naar huis. Met niet alleen mooie beelden op mijn geheugenkaart maar ook op mijn netvlies. Een netvlies dat allang niet meer vertekend is door mijn Nederlandse bril. Natuurlijk is het triest dat er in de ouderenzorg in Nederland zoveel bezuinigingen zijn. Maar keer op keer sta ik verbaasd over de enorme zelfredzaamheid en overlevingsdrang van de Kroatische ouderen. Nada... haar naam betekent hoop.

Groetjes, René

Even de hond uitlaten...

'This country has a long history with dogs' 'I would really like to see those peoples faces when you are going to speak with them'

Dat was de eerste kennismaking met mijn buurman toen we in Kroatië kwamen wonen. Ik vroeg hem of het normaal was dat die honden in het dorp beneden altijd maar blaften.

Honden die altijd maar blaffen zijn niet waaks maar gefrustreerd weet ik uit ervaring. Het is het lot van vele tienduizenden honden die in Kroatië massaal aan de ketting liggen. Hoe schameler het bezit, hoe veel te meer honden. Viervoeters met geen enkele andere functie dan te waken over bezit dat het stelen niet waard is. Variërend van een stuk touw gewoon om de nek gebonden tot een soort waslijn in de lucht waardoor het dier in ieder geval nog wat beweging heeft.

Dierenleed kan ik niet aanzien. Mijn hart is er te week voor. Wanneer ik vroeger met de trein langs Bodegraven reed wendde ik altijd mijn hoofd af om de wachtende koeien en varkens voor het slachthuis niet te hoeven zien.
Voor mij is het een dagelijks feest om bij het ontwaken de kat langs je benen te voelen kroelen. Ik geef de vele vogels rondom ons huis te eten. Er zitten er honderden. Het is een feest van kleuren en geluiden. Ons huis is omgeven door vossen, herten, uilen  en wilde zwijnen. Beren bevinden zich nu  op nog geen tien kilometer meer van ons huis liet ik me vertellen door een jager.

Het heeft een paar maanden geduurd voordat ik over het gemis heen was van mijn hond Benny die ik meer dan vijftien jaar bij mij heb gehad. Zijn foto hangt bij ons in de woning en de goede herinneringen en zijn vriendschap bewaar ik voor altijd in mijn hart.

Wanneer je het scheppingsverhaal leest dan merk je dat God de dieren vooraleerst als gezelschap aan Adam gaf. Ook moest hij de dieren namen geven. We zijn gemaakt om in harmonie met de dieren om ons heen te leven. Ik vind het naar als mensen hun hond niet eens een naam geven omdat het maar een hond is.

Toen ik in 2003 voor het eerst op vakantie ging in Kroatië waarschuwde het gezin waar wij overnachten dat ik als man niet met een hond moest gaan wandelen. Dat was 'not done'. De boodschap er achter was duidelijk. Het is niet alleen omdat je anders niet voor vol wordt aangezien maar ook voor je eigen veiligheid.

Vol goede moed begon ik namelijk na onze emigratie met onze huishond Joey aan mijn dagelijkse wandelingen door het dorp beneden.Ik merkte dat mijn hond steeds onrustiger werd van de "taal" die al die andere honden uitzonden naar hem. Mijn ontspannen dagelijkse wandelingen door de Hengstdijkse polder staan wel in schril contrast met wat ik hier meemaakte. Er is namelijk ook nog een tweede groep hondenbezitters die vindt dat de hond ook wel los op het erf kan. Ook zij doen geen moeite om de hond uit te laten. Het gebeurde regelmatig dat zo''n erf niet goed was afgesloten en ik en mijn hond werden aangevallen. Het is altijd goed afgelopen maar mijn vrouw mocht van mij niet met de hond wandelen zonder pepperspray mee te nemen.

Voor mijn fototochten heb ik nu naast de camera ook altijd standaard pepperspray in het dashboard kastje. Men is hier niet gewoon aan landschapsfotografen buiten de gebaande wegen en bekende plekken. Vaak wordt ik aangezien voor iemand van de overheid. Dus reden genoeg om de hond van de ketting te halen en zonder waarschuwing op mij af te sturen.  

De vrouw in het dorp beneden keek mij wat onwezenlijk aan toen ik vroeg of zij haar honden 's avonds niet binnen kon doen (zij had er acht in een kooi). Ik zei dan altijd dat onze zoon zo moeilijk kon slapen. Ik merk dat kinderen beter werken op het gemoed van mensen dan mijn persoonlijke frustraties. Maar haar gezicht had zulk een uitdrukking waarin ondanks vriendelijkheid en verbazing toch duidelijk onze twee werelden niet bij elkaar kwamen. 'Nee, dat was niet mogelijk', zei zij. Haar man was jager en trouwens de honden mochten een paar keer per jaar uit die kooi, dat was toch al heel wat. Daarbij waren de honden nodig om de vossen op afstand te houden voor de kippen. Ik noteerde welgeteld vijf kippen. Dus dat betekent per kip twee waakhonden!

Natuurlijk kan het ook anders. Wie door Zagreb rijdt ziet overal mensen hun hond uitlaten. De andere wereld begint in de dorpen waar iedere wandelaar of vreemdeling steevast op een kakafonie van allerlei toonsoorten geblaf kan rekenen. Iedereen die ook maar overweegt om een huisje te huren in Kroatië (geldt ook aan de kust) doet er goed aan om te kijken of het huisje niet midden in een dorp staat.

Op onze bezoekrondes in de afgelegen gebieden van Kroatië nemen we ook altijd hondenvoer mee en langere kettingen. Vaak lukt het om na een eerste kennismaking met de mensen ze toch te overtuigen dat een spartelend wezen aan een touwtje van een meter in de modder niet echt een leuk leven heeft. Soms is er heel wat overredingskracht nodig en soms kunnen we oprotten.
Twee zussen waren zo arm dat er niet eens een scherp mes was om het veel te korte en strak aangebonden touw rond de hals van hun hond los te snijden. We hebben toen een kwartier lang met een hakbijl geprobeerd het touw los te krijgen. Voor deze hond hebben we ook een hondenhok geregeld. Het was niet om aan te zien wat voor een leven dit dier had.
We bezoeken deze twee zussen nu meer dan een jaar. Soms worden ze boos als we hondenvoer geven. Ze zijn zo straatarm dat ze zich verbazen dat wij om een hond geven. De jongste zus beschuldigt mij ervan dat ik probeer haar hond te vergiftigen. De uit Nederland meegebrachte voederbakken voor de hond (ze wisten niet dat je een hond ook water moest geven) worden dankbaar in gebruik genomen om er sla in te bereiden. En de hond blijft voorlopig op zijn dagelijks rantsoen van water en bloem. We hebben al een keer aangeboden de hond mee te nemen in ruil voor een paar kippen. Maar dat heeft geen zin. Ook zij hebben een lange traditie met honden. Binnen de kortste keren zou er weer zo'n arm wezen aan een touwtje liggen te spartelen. Zo gaat dat hier.

Silvija is een goede vriendin van ons geworden.We vinden elkaar in onze gemeenschappelijke liefde voor dieren en de natuur. Silvija is  zich bewust is van de wreedheden tegen dieren in haar land maar wordt er niet moedeloos van. Dat geeft mij kracht en hoop Altijd wordt er wel weer een verwaarloosd jong katje opgenomen in het gezin.  Ook ving zij drie maanden lang een prachtige hond op die ik totaal verwaarloosd aantrof in de buurt van Glina. Een oude vrouw die wij bezochten was opgenomen in het ziekenhuis. Niemand bekommerde ze zich om de hond aan de ketting. Het beest lag zijn dood af te wachten. Silvija heeft die hond werkelijk weer uit de dood doen op laten staan.
Ze sliep ooit drie maanden met twee tijgertjes in bed die verworpen waren door de moeder. De dierentuin van Zagreb weet haar te vinden. Haar huis is vol met dieren. Een ara vliegt in het rond en buiten  zijn er ganzen, katten, honden, kippen en een aapje. Silvija en ik voelen elkaar aan. Het zijn relaties waarvan je weet dat wanneer je met elkaar praat de woorden meer zijn dan het gesprek alleen. Er is een voortdurende positieve energie in de uitwisseling. Ik ga altijd weer opgebouwd en bemoedigd terug. Ik heb dat nodig als tegenwicht tegen de onverschilligheid en wreedheid.

Marijan vraagt mij waarom ik toch wandel met een hond. Ik zeg hem dat het goed voor de hond is en goed voor mijn rugklachten. Marijan zegt me dat hij de oplossing weet voor rugklachten. Hij vertelt mij dat hij zich tot op zijn onderbroek uitkleed en dan in een rechte positie in een kuip met hooi gaat zitten. Daarna kruipt hij onder de dekens en de volgende dag is zijn rugpijn verdwenen. Hij zegt ook nog ander methodes te hebben voor tumoren.

Een paar weken later spreek ik weer met Marijan. Zijn terrein wordt bewaakt door een Duitse herder en een klein keffertje voor zijn twintig jaar jongere vriendin. Ik vraag hem hoeveel honden hij al heeft gehad in zijn leven. Marijan is de tel kwijt. 'Als ze niet meer voldoen ruil ik ze in', zegt hij. Ik vraag hem hoe dat inruilen werkt. 'Breng je je hond dan weg naar een ander?' 'Ben je gek zegt Marijan, er is niemand die een oud of ziek dier wil hebben'. Als mijn hond ziek wordt ga ik er echt niet mee naar een dierenarts en zo'n spuit om in te slapen kost me meer dan 200 Kuna. Ik graaf gewoon een gat in de grond het bos en dan sla ik met een stuk hout 'm de hersens in.' Ik verstijf even en knik bevestigend dat ik zijn boodschap heb verstaan.

Een Engelsman die we eens ontmoetten vertelde me dat zijn hond zonder pardon door de buurman was neergeschoten omdat hij te dicht bij zijn schapen kwam. Dat lot was ook al twee anderen honden in de straat overkomen.

Uiteindelijk hebben we besloten om onze huishond terug te brengen naar Nederland. Voor hem is er een betere plek gevonden. We hielden hem in huis maar het ging ook niet goed tussen hem en onze zoon.

Met een dame van een honden adoptie organisatie uit Nederland had ik een pittige discussie. Zij haalde de honden uit Kroatië, volgens haar zeggen een barbaars land om ze een beter leven te geven in Nederland.
Maar is een hond in Nederland per definitie gelukkiger met drie kleine rondjes in een stadspark per dag en een warm plekje voor de kachel? (ik chargeer even)
In de Kroatische dorpen eet de hond wat de pot schaft, althans, wat er overblijft. En als er een kip of varken wordt geslacht is er even overvloed. Is dat echt zo slecht? Ik hoorde onlangs dat we met de uitgaven aan hondenvoer in West-Europa miljoenen ondervoede kinderen in Afrika dagelijks een vijf gangen maaltijd zouden kunnen geven.

Met Barbara en Antun heb ik vriendschap gesloten in het dorp. Zij zijn beide achter in de 70 en natuurlijk hebben ook zij hun hele leven al waakhonden. Een vriendelijke border kwispelt me nu iedere morgen tegemoet. Want ik kan het niet laten dat "uitlaten". Hond gelukkig en ik gelukkig. Nee geen honden uit dat "barbaarse" Kroatië halen. Toch maar volhouden en daar waar het kan proberen te veranderen en te verbeteren.

Groeten, René

Een klein zwerfkatje kwam in juni aangelopen
 en is nu onze huiskat geworden.
Naar goed Nederlands gebruik hebben
we hem Kareltje genoemd. 

I love my dog - Cat Stevens