dinsdag 2 juni 2015

Vermarkt, verparkt en aangeharkt.

Onze reis naar Nederland zit er weer op. Ontzettend genoten van de vele ontmoetingen met vrienden en familie. Het is echt een voorrecht om je thuis op twee plaatsten te mogen hebben. Iedereen heel veel dank die met ons meeleeft en op wat voor manier verbonden met ons wil zijn.

Je ontkomt er niet aan na twee jaar Kroatië dat er ook vice versa een kleine cultuurshock plaatsvindt. In Nederland ben je er niet van bewust dat je Nederlander bent. Er lopen er immers geloof ik nog 17 miljoen om je heen. Het is pas als je emigreert dat je meer Nederlander wordt en minder Nederlander blijft. De mensen om je heen in Kroatië hebben het altijd over “die Nederlander”. In Nederland ben ik gewoon René (die naar Kroatië is gegaan).

Wie in Oostenrijk de grens passeert met Slovenië krijgt een aangename mix van Balkan en Oostenrijkse ordentelijkheid voorgeschoteld. Een korte tijd om te wennen in dit kleine lieflijke land voor dat je de complete Balkanschok, genaamd Kroatië mag ondergaan.

Wie zich in Kroatië beperkt tot de prachtige en flitsende snelwegen naar de kust zal zich wanen als de Russische Tsaar van weleer. Voor hem werden de arme dorpen gemaskeerd met prachtige huizen van papier maché om op die wijze de ellende en armoede te verbergen. Zo kan ook jouw Kroatië ervaring zijn. Niets geen ruige en robuuste halve wilden maar een gewone West-Europese ervaring richting Istrië of Dalmatië met de twee standaard highlights Plitvice en Dubrovnik.

Dit is niet het Kroatië dat ik ken en ook niet het Kroatië waar ik van houdt. Kroatië is de ongepolijste diamant van het nieuwe Europa; “ruig, robuust en rommelig”. Een diamant die nog vele niet bewonderde kanten heeft. Een diamant die wat mij betreft op vele plaatsen gewoon nog ongeslepen mag blijven. Als je hier door het land rijdt heb je ook voortdurend de indruk dat nergens echt iets af is.

Met Minke van Inge sprak ik een aantal keren over haar ervaringen van bijna 14 jaar wonen als Nederlandse in Kroatië. Wie het Kroatische binnenland betreedt gaat in veel opzichten ruim vijftig jaar terug in de tijd. Velen benoemen het als “armoede” maar zo zou ik het niet willen betitelen.  Misschien wat armoedig in sommige opzichten maar het is maar precies welk referentiekader je wilt gebruiken. Is onze westerse vooruitgang nu echt zoveel beter? Minke concludeerde dat de achterstand van Kroatië uiteindelijk een grote voorsprong in de toekomst zal betekenen. Waar vindt je een land met nog zoveel schone grond, zuivere lucht, tienduizenden zuivere waterbronnen, oude dorpstradities en ongelooflijk veel puur bos? En wellicht het allerbelangrijkste; geen stress en een ongelooflijke gastvrijheid.

Wij maken (een beetje gechargeerd) in omgekeerde volgorde de cultuurschock mee op onze autoreis naar Nederland. Slovenië geeft je nog even de tijd om aan de overgang te wennen van druk, drukte en gejaagdheid. In Oostenrijk is het mooi, de landschappen en uitzichten zijn fascinerend. Maar ergens bekruipt mij het gevoel dat waar ik ook kijk het niet meer echt is, overal zie je het menselijk ingrijpen in de natuur. Veel van die natuur staat in het teken van vermaak en wintersport. Een intensief gebruikte natuur. Daarnaast de lelijke happen uit de bossen die voor pistes en bosbouw moesten wijken. De talloze plekken van graniet en- steenwinning verdienen ook niet de schoonheidsprijs. Het is er netjes en georganiseerd en vooral heel duur. Heel anders dan Kroatië.

Misschien moet ik wel gewoon niet willen vergelijken, want elk land heeft zijn charme en zijn mindere kanten. Maar ik ontkom er op deze reis even niet aan. Ik zie hoe Duitsland enorm veranderd is. Overal enorme oerlelijke velden met zonnepanelen. De charmante dorpen van weleer zijn omgetoverd tot zonlicht vangers. Meer dan de helft van alle daken bezitten deze panelen. Deze lelijkheid is echt shockerend. Nergens in Duitsland heb ik ook nog een horizon mogen waarnemen zonder windmolens. Petje af voor de Duitsers hoe ze hun land willen omschakelen naar duurzame energie. Maar moet dat gepaard gaan met zoveel lelijkheid?

Nederland is helemaal geordend, overgeorganiseerd en super netjes. Volgens mij zit er in de genen van Nederland een voortdurende hang naar verandering en verbetering. Overuren voor tom tom en google maps!

Dit is echt heel anders in Kroatië. Hier stagneert bijna alles door de papiergekte binnen de overheid, de maar aanhoudende crisis en meer dan de helft van alle huizen die staat te verpauperen. Zoiets zou in Nederland ondenkbaar zijn. Veel mensen zeiden mij dat het in Nederland ook niet zo goed gaat ‘met alle bezuinigingen in de zorg’. In ieder geval is er “zorg” en zie ik in het straatbeeld een behoorlijk hoog aantal mobiele bejaarden op hard rijdende scootmobielen vooral genieten en leven. Een ander beeld dan de vele kromgebogen oude vrouwtjes die tot ver in de tachtig nog aardappelvelden met de hand staan om te ploegen ter grootte van een voetbalveld.

Het is vooral de ruimte en de enorme overvloed aan natuur in Kroatië die het land zo aantrekkelijk maken. ‘Natuur is er toch ook in West Europa zeggen mensen’. Minke zei het volgende daarover; ‘die natuur is vermarkt, verparkt en aangeharkt’.

Dat is ook mijn indruk. Met onze ouders zouden wij, op de door mijn moeder zo geliefde Veluwe een paar dagen doorbrengen. Het liep even anders door ziekte van mijn moeder maar vijf dagen lang zaten we op een bungalowpark in Hoenderloo. We hadden ineens na lange tijd weer buren vijf meter bij ons vandaan. Tegenover het vakantiepark begon een natuurgebied. Drie grote infopanelen gaven aan wat er allemaal wel en niet mag in dat gebied. Om de vijftig meter stond er wel weer een bordje hoe kwetsbaar het gebied was en dat het vooral niet betreden mocht worden. Even verderop een info bord over de “herinrichting” (ook heerlijk Nederlands begrip) van dit gebied. Er zouden meer afvalbakken komen, een kinderspeelweide, een hondenuitlaat terrein, een onderwijs route en het laatste ben ik vergeten. Dat alles op een natuurgebied van een paar hectare. Een beetje te veel van het goede denk ik zo.

In Zeeuws Vlaanderen wordt volop nieuwe natuur gemaakt. Eerst twee meter poldergrond afgraven die zo vervuild is geraakt met pesticiden en kunstmest en dan vervolgend prikkeldraad er om heen zodat je van een afstand naar de zeldzame vogels mag turen. Is dat natuurbeleving? Is dat “nieuwe” natuur of gewoon een ander begrip voor een park?

Een positief iets is in ieder geval dat waar je weinig van hebt je daar zuiniger mee omgaat. En dat gebeurt gelukkig in Nederland, dat is ook anders geweest. In Kroatië is dat milieubewustzijn er nog lang niet. We hebben een aantal prachtige, schone nationale parken die bij de top van Europa horen. Maar van mij mag zeker de helft van Kroatië  morgen tot nationaal park uitgeroepen worden. Zo mooi en indrukwekkend is en blijf die natuur voor mij. Dumpplaatsen van afval en bouwafval vindt je helaas op heel veel plaatsen in Kroatië. Het is een lelijk en vies gezicht. Onlangs was ik er nog getuige van hoe op nog geen twee kilometer afstand van mijn huis een hele lading afval zo het ravijn werd ingekieperd. Toen ik de man er op aansprak was hij zich van geen kwaad bewust.

Toch moet ik ook hier weer een kanttekening plaatsen. Ook al lijkt Nederland op het eerste gezicht wel redelijk schoon; het water, de lucht en vooral de bodem zijn enorm vervuild. Wij logeerden op een leuk adresje in Gouderak langs de Hollandse IJssel. Op een steenworp afstand van de boerderij was men bezig met het schoonmaken van een dumpplek van chemisch afval. Zo’n 40 jaar geleden daar gedumpt door de chemie uit Europoort. Een lastige, dure en lange klus.
Ook al zal het in Kroatië ook nog wel tientallen jaren duren voor alle dumpplaatsen van huisvuil en bouwafval opgeruimd zijn, die klus is toch relatief makkelijker op te lossen dan bodemvervuiling.

Wat mij ook opviel in de supermarkten in Nederland was de enorme hype op het gebied van
biologisch en het “beter leven” keurmerk (lees; iets minder beroerd leven!). Dierenwelzijn lijkt goed te verkopen. Toen ik nog in Hengstdijk woonde was die polder een groot slagveld van dierenleed en ik denk dat dat nog niet veranderd is. Talloze grote stallen met kippen, kalveren en varkens die nooit het daglicht zien. Ja, één keer als de van de stal naar de vrachthaven lopen op hun doorgezakte poten van de beton roosters, op weg naar het slachthuis.

In Kroatië gaat het er in de dorpen niet altijd zo zachtzinnig aan toe met de dieren. Ik schreef al eerder over de kettinghonden. Maar kippen, koeien, schapen en varkens… ze hebben toch allemaal een goed leven hier. De kippen lopen hier overal los en de varkentjes worden goed verzorgd voordat in november hun einde daar is. Is dat erg? Ik hoor en zie het liever niet dat mes op de keel en dat gekrijs. Maar ik ben wel van mening dat wie zo nodig een paar keer per week vlees wil eten ook de verantwoording maar eens moet nemen om voor zo’n dier te zorgen en het dan ook uiteindelijk te slachten. Misschien ga je dan anders tegen zo vrolijk verpakt “beter leven” stukje vlees aankijken.

Waarom moeten we zo nodig in die verschrikkelijke consumptie economie van vermaak en koopdrift mee naar Amerikaans voorbeeld? In Kroatië is de consumptie maatschappij er nu acht jaar. Acht jaar grote supermarkten aan de randen van de steden. Maar enkele grote jongens hebben zich al weer teruggetrokken. Niet alleen door de crisis me dunkt. Dit is toch gewoon Balkan waar de zelfvoorziening nog steeds de mooiste en beste manier van leven is. Een manier van leven waar ik zelf ook voor ga.
 
Als kind logeerde ik heel graag bij mijn oom en tante in de mooie stad Zutphen. Om mijn vrouw te overtuigen hoe mooi en gezellig Nederland is brachten we een bezoek aan Zutphen. Het is er nog steeds ontzettend mooi en oergezellig. Maar wat mij tevens opviel was dat er zo ontzettend veel winkeltjes waren met allerlei vreemde concepten op therapeutisch gebied. Bij de één kon je leren “earthen”.  Voor een hoog bedrag je stress inleveren door met je handen lekker in een bak aarde weer te aarden. (ik zou zeggen ga gewoon lekker tuinieren, ontspant heerlijk). Bij een ander kon je voor 3,95 euro een hele speciale thee krijgen. Toen ik naar de ingrediënten keek zag ik dat het gewoon een kruid was dat bij mij in de tuin in overvloed groeit.

Ja ook aan de stress wordt heerlijk verdient. Met straks de grote exodus in juli en augustus om onze batterij weer op te laden.

Een dorps Kroaat komt daar helemaal niet aan toe. Die werkt zich de blubbers in zijn wijngaard, zijn tuin, hij hakt zijn hout voor de winter en zorgt voor zijn dieren. Maar hij hoeft geen stress thee te drinken of met zijn handen in een bak aarde te zitten. Tevreden zit hij aan het einde van de dag op zijn stoepje te genieten van de zelfgemaakte wijn en zijn eigengemaakte worst.

Armoedig, terug in de tijd? Nee ik denk dat deze achterstand wel eens de grote voorsprong voor de toekomst kan zijn. Als de pleuris om wat voor reden in Amerika of Europa uitbreekt zullen we er in Kroatië weinig van merken. We kunnen gewoon verder met het leven van alledag. Want werken is niet alleen een carrière. Het is vooral ook gewoon in je eigen levensbehoefte kunnen voorzien.

Dat is ook vaak het antwoord dat ik geef op de meest gestelde vraag ook afgelopen keer weer in Nederland; 'waar leef je dan van'. We zijn zo gewoon geraakt ons leven in tijd en geld uit te drukken. Ik heb geen full time job meer. Maar zoveel hebben we niet nodig als je heel dankbaar gebruik maakt en samenwerkt met die prachtige natuur. Leert worstelen met de seizoenen en de tijden en maanden
 gaat koppelen aan het fruit dat rijp is. (we zitten nu in de kersentijd)
  

Vele groetjes, René