Even een paar plaatjes...

Er zijn nog wat facebook loze vrienden die niet onze foto's kunnen zien. Dus hier even een paar plaatjes met wat commentaar. Groetjes, René

Mijn zoontje lijkt wel weg te lopen uit een C&A catalogus.

Op bezoek bij Nada die helemaal alleen in het bos woont. 

Een nieuw dak voor ons huis in Gorniki.
Van hieruit gaan we onze dorpstoerisme projecten hosten. 

Geluksmomentje!

Eind oktober de druivenoogst in ons dorp. Iedereen deed mee.
 Picknick op de motorkap. 

In de winter zitten we regelmatig in de mist.
Maar vaak rijd ik even de berg op en dan
krijg je deze prachtige vergezichten. 

We konden niet alle mensen bereiken deze winter.
Maar ook lopend kom je een heel eind. 

Sneeuwpret voor Dieter. 

Ons huis laten isoleren met piepschuim.
Gaat anders dan in Nederland.
Maar eindresultaat was mooi. 

Leuke prijzen....

Mijn meest favoriete plek van Kroatië is het
Nationaal Park Krka bij Skradin. 

Inmiddels is de diesel met de als maar dalende brandstofprijzen rond de 1 euro in Kroatië. Toch is het leven  niet goedkoop in Kroatië. Dat komt met name doordat boodschappen er duurder zijn (soms flink duurder) dan in Nederland. Voor eieren, yoghurt, boter, melk en kaas betaal je echt twee keer zoveel als in Nederland. Maar ook een autoverzekering is aan de dure kant. Wegenbelasting gaat nog (ik betaal bijna 200 euro per jaar). Echter moet je daarbij wel rekenen op een flinke tolheffing op de snelwegen. Een ritje Dubrovnik heen en terug is ruim over de 200 euro!


Maar nu het leuke nieuws... Er kan heel veel voor weinig geld in Kroatië.

Vandaag naar de tandarts geweest. Verleden jaar was de eerste keer en dat beviel mij ontzettend goed. Ik werd door een supervriendelijke receptionist ontvangen in een sfeervolle wachtkamer. Stipt op tijd riep de assistente mij en ik werd in een smetteloze behandelruimte pijnloos geholpen. Voor de eerste keer in mijn leven geen pijn. Vandaag dus voor de tweede keer. Om 10.00 uur de afspraak en om 9.58 uur lag ik al gapend in de lamp te kijken. Een controle en een gebitsreiniging. Ook nog eens gepaard met een heerlijk grapefruit smaakje. Om 10.28 uur stond ik weer lachend buiten. Mijn vrouw onderging dezelfde pijnloze behandeling met hypermoderne apparatuur. Bij elkaar waren we nog net geen 75 euro kwijt. Kom daar eens voor in Nederland!

Ons huis had vlak voor de winter een nieuw dak nodig omdat er gaten in de oude betonpannen zaten. Na overleg met een nabijgelegen klusjeman trommelde hij vijf man personeel op en kocht hij alle pannen voor mij. Enkele daklatten moesten vervangen worden en er kwam netjes vogelgaas rond de pannen. Dit alles vond plaats op een zaterdag en zondag. Ook moest er een machine gehuurd worden die de pannen snel van onder naar beneden kon transporteren. Op maandag rekende ik netjes 1900 euro met hem af! Het gemiddelde loon voor zijn werkers is 4,50 euro per uur. Het maandloon van een Kroaat is rond de 500 euro.

Ook over mijn fysiotherapeut niets dan lof. Hij behandelde mijn rugklachten met een fantastische uur durende manuele therapie voor 25 euro.

Dierenarts is ook altijd een plezierig bezoek. Tarieven liggen echt drie keer zo laag als in Nederland.

Ergens een nachtje slapen kan ook heel goedkoop. In het naseizoen kun je bij de Plitvice meren gerust bij een pension aankloppen en slaap je voor 12 euro per nacht. Voor ons drietjes hebben we een weekendje voor mijn verjaardag geboekt in Istrië. Dit hotel rekende ons voor twee nachten met twee keer ontbijt en één keer warme maaltijd 45 euro.

Omdat ik met het autorijden volgens mijn vrouw te veel om mij heen zit te kijken zit ik er nog wel eens naast. Dus aardig wat opgespaarde deukjes. Die worden morgen door een vakman in het nabijgelegen dorp keurig uitgedeukt en weer netjes in de verf gezet. Kosten voor twee dagen werk en verf...110 euro!

Voor mijn zoon zijn verjaardag gaven een klein (nou ja klein) feestje in een prachtig restaurant annex pension. Het is hier de gewoonte dat je de eerste verjaardag van een kind uitgebreid viert met vrienden of familie. Er was een heerlijk koud buffet, een welkomstdrankje, wijn, bier, koffie en thee voor 52 mensen. Na afloop rekenden we 300 euro af.

Onze zoon zijn tweede verjaardag vierden we in het
prachtige nieuwe pension Culig in Skaljevica. Een aanrader!

De echte klapper maakte in in mei van dit jaar mee toen ik een dagmaaltijd nuttigde in het Natuurpark van Zeleni Vir in de buurt van Vrbovkso. Ik bestelde forel, soep, salade en friet en een bier. Afrekenen voor.....3,50 euro. Dit is echt een uitzondering. Maar ruim onder de tien euro buiten de toeristengebieden kun je overal goed eten. En voor gewoon een kopje koffie onderweg in het buurtcafe ben je nooit meer dan een euro kwijt.

Uit een recentelijk onderzoek bleek dat Zagreb de goedkoopste hoofdstad van Europa was om een gezellig weekendje door te brengen. Dus van harte welkom! Of als je je vakantie eens heel anders wilt besteden om je auto eens goed uit te laten deuken terwijl jij heerlijk aan de nabijgelegen rivier ligt en je vrouw even een gebitsbehandeling ondergaat.

En nog even voor de duidelijkheid... Ik schrijf hier over euro's maar de munteenheid is hier nog steeds Kuna en ik hoop echt dat dat nog even zo blijft.

En o ja... Ik vergeet nog te zeggen dat we er de hele winter warm bij kunnen zitten voor iets minder dan 250 euro. Eerste kwaliteit eikenhout op mooie stukjes gehakt. Voor de komende winter heb ik al weer een nieuw adresje waar het nog voordeliger kan.

Vergeet ik nog de kapper. Complete knipbeurt voor 4.50 euro.

Volgende keer hoop ik jullie iets te schrijven over de papiergekte in dit land.

Groetjes, René

Nada

Terwijl ik tot kniehoogte in het prachtige ongerept riviertje de Slapnica sta, voel ik dat ik niet alleen ben. Eerder die middag had ik ook al het gevoel. Een jong hertje had zich onder de wortels van een omgevallen boom schuil gehouden voor een jagershond. Ik joeg de hond weg met een paar stenen en vierde samen met dit jonge hertje het recht van de zwakste.

'Twee maanden geleden waren er hier twee vreemdelingen. Geen idee wat voor mensen het waren maar ze deden maar raar. Volgens mij waren het Fransen. Ze hadden een rugzak op en gingen er vandoor toen ik "bonjour" zei.' Ik heb het oude jachtgeweer van mijn man gehaald en ze van mijn terrein afgejaagd.'

Dit is mijn eerste kennismaking met Nada. Een vrouw die liever geen vreemdelingen op haar terrein duldt. Een negen kilometer lange weg voert langs het riviertje met enkele prachtige watervallen. Negen kilometer van de dichtstbijzijnde asfaltweg en 16 kilometer vanaf Krasic. En wat voor een terrein heeft Nada...Een eigen "prive" waterval behoort tot haar bezit. Ze woont in een oude watermolen die nog steeds werkt. Bij haar huisje houdt de weg op en wie heeft er eigenlijk nog zin om hier verder te gaan. Ze kijkt me doordringend aan en zegt; 'Nada mag jou wel, je gezicht is vriendelijk, kom je binnen iets drinken'?

Toch een mooi gevoel dat mens en dier zich bij me veilig voelen en ik niet aangezien wordt voor een vreemdeling. Zo'n mens en dier ervaring had ik ooit 14 jaar geleden toen ik samen met twee andere vrienden in een indianen reservaat ergens bij de Grand Canyon in Amerika sliep. We hadden geen zin om een camping verderop te zoeken want we wilde het prachtige natuurfenomeen aan den lijve meemaken. Dus zo onze slaapzakken op de koude grond uitgerold. En zo lagen we als drie mummies dicht naast elkaar onder de sterrenhemel. Rond half vijf in de ochtend werd ik wakker door een vreemde gewaarwording. Drie hondjes likten mijn gezicht af en daarachter een vriendelijk lachende indiaan. Waarom kozen die drie hondjes juist mij en niet mijn twee vrienden die links en rechts van mij lagen. Dat moet toch iets met een onzichtbare energie en aantrekkingskracht te maken hebben.

Die bijzondere ontmoeting met het hertje en Nada brachten me dus letterlijk weer bij mijn positieven!

Binnen wordt ik weer overvloedig op de Rakija getrakteerd. Zelf gestookt. Nada doet alles zelf. Ze legt me uit dat ze eigenhandig het bospad schoonhakt met haar zeis. Haar aanrecht ligt vol met bloedworsten van de vier varkens die ze twee dagen daarvoor met haar zoon heeft geslacht. En zoals bij zoveel Kroaten het geval is heeft ook Nada een grote groentetuin.

Twee uur ben ik op bezoek bij Nada. Ze kan geen moment stilzitten. 'Als ik stil ga zitten begin ik te huilen want dan moet ik altijd aan mijn man denken'. Nada praat ook erg hard. Haar manier van spreken is een mengeling van verbazing en verontwaardiging en tegelijkertijd  spontaniteit. Nada vertelt met dat ze een echte poetster is. Twee keer is ze in Australië geweest. Niet dat ze veel van het land gezien heeft. Ook bij haar zus kon ze niet stilzitten en heeft ze het huis iedere dag een grote schoonmaakbeurt gegeven. Het huisje is ook om door een ringetje te halen. En ook buiten valt me de orde en netheid op de anders zo vaak rommelige Kroatische erven gelijk op. Geen vuilhopen zoals bij zoveel oude mensen die ik bezoek maar een emmer met een duidelijk verzoek om daar de peuken in te doen.

Nada geeft uitleg bij de talloze foto's 

En zo praat Nada honderduit. Over de priester die wel eens langskomt maar die ze geen geld meer geeft om haar huis nog te zegenen. Veel te duur volgens haar. En voor de klokkenluider wil ze ook niet meer betalen want wat heeft zij daar aan? De vele foto's van mannen in ouderwetse uniformen getuigen van het diverse militaire verleden van Kroatië. Als ik naar de foto's kijk benadrukt Nada nog eens dat als de pleuris uitbreekt zij zichzelf wel zal verdedigen.

Wanneer ik na een uur aanstalten maak om weer op te stappen roept ze me toe dat ik verder moet luisteren. En alle verhalen uit het eerste uur worden nog eens stapsgewijs herhaald.

Steeds meer groeit de bewondering voor oude mensen zoals Nada die het "schaffen" om aan de rand van de samenleving in een prachtige eenheid met de natuur een leven van eenvoud en puurheid te leiden.

Wanneer ik uiteindelijk vertrek krijg ik een grote diepvrieszak met bloedworsten mee, een fles rakija en twee diepvrieszakken met koteletten van wild zwijn. Geschoten vanaf haar veranda.

Nada en ik wisselen onze telefoonnummers uit. Ik beloof haar dat ik haar een paar keer per jaar zal komen opzoeken. Zo ga ik die middag met een enorm blij gevoel naar huis. Met niet alleen mooie beelden op mijn geheugenkaart maar ook op mijn netvlies. Een netvlies dat allang niet meer vertekend is door mijn Nederlandse bril. Natuurlijk is het triest dat er in de ouderenzorg in Nederland zoveel bezuinigingen zijn. Maar keer op keer sta ik verbaasd over de enorme zelfredzaamheid en overlevingsdrang van de Kroatische ouderen. Nada... haar naam betekent hoop.

Groetjes, René

Even de hond uitlaten...

'This country has a long history with dogs' 'I would really like to see those peoples faces when you are going to speak with them'

Dat was de eerste kennismaking met mijn buurman toen we in Kroatië kwamen wonen. Ik vroeg hem of het normaal was dat die honden in het dorp beneden altijd maar blaften.

Honden die altijd maar blaffen zijn niet waaks maar gefrustreerd weet ik uit ervaring. Het is het lot van vele tienduizenden honden die in Kroatië massaal aan de ketting liggen. Hoe schameler het bezit, hoe veel te meer honden. Viervoeters met geen enkele andere functie dan te waken over bezit dat het stelen niet waard is. Variërend van een stuk touw gewoon om de nek gebonden tot een soort waslijn in de lucht waardoor het dier in ieder geval nog wat beweging heeft.

Dierenleed kan ik niet aanzien. Mijn hart is er te week voor. Wanneer ik vroeger met de trein langs Bodegraven reed wendde ik altijd mijn hoofd af om de wachtende koeien en varkens voor het slachthuis niet te hoeven zien.
Voor mij is het een dagelijks feest om bij het ontwaken de kat langs je benen te voelen kroelen. Ik geef de vele vogels rondom ons huis te eten. Er zitten er honderden. Het is een feest van kleuren en geluiden. Ons huis is omgeven door vossen, herten, uilen  en wilde zwijnen. Beren bevinden zich nu  op nog geen tien kilometer meer van ons huis liet ik me vertellen door een jager.

Het heeft een paar maanden geduurd voordat ik over het gemis heen was van mijn hond Benny die ik meer dan vijftien jaar bij mij heb gehad. Zijn foto hangt bij ons in de woning en de goede herinneringen en zijn vriendschap bewaar ik voor altijd in mijn hart.

Wanneer je het scheppingsverhaal leest dan merk je dat God de dieren vooraleerst als gezelschap aan Adam gaf. Ook moest hij de dieren namen geven. We zijn gemaakt om in harmonie met de dieren om ons heen te leven. Ik vind het naar als mensen hun hond niet eens een naam geven omdat het maar een hond is.

Toen ik in 2003 voor het eerst op vakantie ging in Kroatië waarschuwde het gezin waar wij overnachten dat ik als man niet met een hond moest gaan wandelen. Dat was 'not done'. De boodschap er achter was duidelijk. Het is niet alleen omdat je anders niet voor vol wordt aangezien maar ook voor je eigen veiligheid.

Vol goede moed begon ik namelijk na onze emigratie met onze huishond Joey aan mijn dagelijkse wandelingen door het dorp beneden.Ik merkte dat mijn hond steeds onrustiger werd van de "taal" die al die andere honden uitzonden naar hem. Mijn ontspannen dagelijkse wandelingen door de Hengstdijkse polder staan wel in schril contrast met wat ik hier meemaakte. Er is namelijk ook nog een tweede groep hondenbezitters die vindt dat de hond ook wel los op het erf kan. Ook zij doen geen moeite om de hond uit te laten. Het gebeurde regelmatig dat zo''n erf niet goed was afgesloten en ik en mijn hond werden aangevallen. Het is altijd goed afgelopen maar mijn vrouw mocht van mij niet met de hond wandelen zonder pepperspray mee te nemen.

Voor mijn fototochten heb ik nu naast de camera ook altijd standaard pepperspray in het dashboard kastje. Men is hier niet gewoon aan landschapsfotografen buiten de gebaande wegen en bekende plekken. Vaak wordt ik aangezien voor iemand van de overheid. Dus reden genoeg om de hond van de ketting te halen en zonder waarschuwing op mij af te sturen.  

De vrouw in het dorp beneden keek mij wat onwezenlijk aan toen ik vroeg of zij haar honden 's avonds niet binnen kon doen (zij had er acht in een kooi). Ik zei dan altijd dat onze zoon zo moeilijk kon slapen. Ik merk dat kinderen beter werken op het gemoed van mensen dan mijn persoonlijke frustraties. Maar haar gezicht had zulk een uitdrukking waarin ondanks vriendelijkheid en verbazing toch duidelijk onze twee werelden niet bij elkaar kwamen. 'Nee, dat was niet mogelijk', zei zij. Haar man was jager en trouwens de honden mochten een paar keer per jaar uit die kooi, dat was toch al heel wat. Daarbij waren de honden nodig om de vossen op afstand te houden voor de kippen. Ik noteerde welgeteld vijf kippen. Dus dat betekent per kip twee waakhonden!

Natuurlijk kan het ook anders. Wie door Zagreb rijdt ziet overal mensen hun hond uitlaten. De andere wereld begint in de dorpen waar iedere wandelaar of vreemdeling steevast op een kakafonie van allerlei toonsoorten geblaf kan rekenen. Iedereen die ook maar overweegt om een huisje te huren in Kroatië (geldt ook aan de kust) doet er goed aan om te kijken of het huisje niet midden in een dorp staat.

Op onze bezoekrondes in de afgelegen gebieden van Kroatië nemen we ook altijd hondenvoer mee en langere kettingen. Vaak lukt het om na een eerste kennismaking met de mensen ze toch te overtuigen dat een spartelend wezen aan een touwtje van een meter in de modder niet echt een leuk leven heeft. Soms is er heel wat overredingskracht nodig en soms kunnen we oprotten.
Twee zussen waren zo arm dat er niet eens een scherp mes was om het veel te korte en strak aangebonden touw rond de hals van hun hond los te snijden. We hebben toen een kwartier lang met een hakbijl geprobeerd het touw los te krijgen. Voor deze hond hebben we ook een hondenhok geregeld. Het was niet om aan te zien wat voor een leven dit dier had.
We bezoeken deze twee zussen nu meer dan een jaar. Soms worden ze boos als we hondenvoer geven. Ze zijn zo straatarm dat ze zich verbazen dat wij om een hond geven. De jongste zus beschuldigt mij ervan dat ik probeer haar hond te vergiftigen. De uit Nederland meegebrachte voederbakken voor de hond (ze wisten niet dat je een hond ook water moest geven) worden dankbaar in gebruik genomen om er sla in te bereiden. En de hond blijft voorlopig op zijn dagelijks rantsoen van water en bloem. We hebben al een keer aangeboden de hond mee te nemen in ruil voor een paar kippen. Maar dat heeft geen zin. Ook zij hebben een lange traditie met honden. Binnen de kortste keren zou er weer zo'n arm wezen aan een touwtje liggen te spartelen. Zo gaat dat hier.

Silvija is een goede vriendin van ons geworden.We vinden elkaar in onze gemeenschappelijke liefde voor dieren en de natuur. Silvija is  zich bewust is van de wreedheden tegen dieren in haar land maar wordt er niet moedeloos van. Dat geeft mij kracht en hoop Altijd wordt er wel weer een verwaarloosd jong katje opgenomen in het gezin.  Ook ving zij drie maanden lang een prachtige hond op die ik totaal verwaarloosd aantrof in de buurt van Glina. Een oude vrouw die wij bezochten was opgenomen in het ziekenhuis. Niemand bekommerde ze zich om de hond aan de ketting. Het beest lag zijn dood af te wachten. Silvija heeft die hond werkelijk weer uit de dood doen op laten staan.
Ze sliep ooit drie maanden met twee tijgertjes in bed die verworpen waren door de moeder. De dierentuin van Zagreb weet haar te vinden. Haar huis is vol met dieren. Een ara vliegt in het rond en buiten  zijn er ganzen, katten, honden, kippen en een aapje. Silvija en ik voelen elkaar aan. Het zijn relaties waarvan je weet dat wanneer je met elkaar praat de woorden meer zijn dan het gesprek alleen. Er is een voortdurende positieve energie in de uitwisseling. Ik ga altijd weer opgebouwd en bemoedigd terug. Ik heb dat nodig als tegenwicht tegen de onverschilligheid en wreedheid.

Marijan vraagt mij waarom ik toch wandel met een hond. Ik zeg hem dat het goed voor de hond is en goed voor mijn rugklachten. Marijan zegt me dat hij de oplossing weet voor rugklachten. Hij vertelt mij dat hij zich tot op zijn onderbroek uitkleed en dan in een rechte positie in een kuip met hooi gaat zitten. Daarna kruipt hij onder de dekens en de volgende dag is zijn rugpijn verdwenen. Hij zegt ook nog ander methodes te hebben voor tumoren.

Een paar weken later spreek ik weer met Marijan. Zijn terrein wordt bewaakt door een Duitse herder en een klein keffertje voor zijn twintig jaar jongere vriendin. Ik vraag hem hoeveel honden hij al heeft gehad in zijn leven. Marijan is de tel kwijt. 'Als ze niet meer voldoen ruil ik ze in', zegt hij. Ik vraag hem hoe dat inruilen werkt. 'Breng je je hond dan weg naar een ander?' 'Ben je gek zegt Marijan, er is niemand die een oud of ziek dier wil hebben'. Als mijn hond ziek wordt ga ik er echt niet mee naar een dierenarts en zo'n spuit om in te slapen kost me meer dan 200 Kuna. Ik graaf gewoon een gat in de grond het bos en dan sla ik met een stuk hout 'm de hersens in.' Ik verstijf even en knik bevestigend dat ik zijn boodschap heb verstaan.

Een Engelsman die we eens ontmoetten vertelde me dat zijn hond zonder pardon door de buurman was neergeschoten omdat hij te dicht bij zijn schapen kwam. Dat lot was ook al twee anderen honden in de straat overkomen.

Uiteindelijk hebben we besloten om onze huishond terug te brengen naar Nederland. Voor hem is er een betere plek gevonden. We hielden hem in huis maar het ging ook niet goed tussen hem en onze zoon.

Met een dame van een honden adoptie organisatie uit Nederland had ik een pittige discussie. Zij haalde de honden uit Kroatië, volgens haar zeggen een barbaars land om ze een beter leven te geven in Nederland.
Maar is een hond in Nederland per definitie gelukkiger met drie kleine rondjes in een stadspark per dag en een warm plekje voor de kachel? (ik chargeer even)
In de Kroatische dorpen eet de hond wat de pot schaft, althans, wat er overblijft. En als er een kip of varken wordt geslacht is er even overvloed. Is dat echt zo slecht? Ik hoorde onlangs dat we met de uitgaven aan hondenvoer in West-Europa miljoenen ondervoede kinderen in Afrika dagelijks een vijf gangen maaltijd zouden kunnen geven.

Met Barbara en Antun heb ik vriendschap gesloten in het dorp. Zij zijn beide achter in de 70 en natuurlijk hebben ook zij hun hele leven al waakhonden. Een vriendelijke border kwispelt me nu iedere morgen tegemoet. Want ik kan het niet laten dat "uitlaten". Hond gelukkig en ik gelukkig. Nee geen honden uit dat "barbaarse" Kroatië halen. Toch maar volhouden en daar waar het kan proberen te veranderen en te verbeteren.

Groeten, René

Een klein zwerfkatje kwam in juni aangelopen
 en is nu onze huiskat geworden.
Naar goed Nederlands gebruik hebben
we hem Kareltje genoemd. 

I love my dog - Cat Stevens